Wensķe slownek - Polabisches Wörterbuch - Słownik języka połabskiego

Wyszukiwanie

Możliwości dodatkowe


uwaga: znak dzikiej karty w wyszukiwaniu = %

A B C D E F G H I J K L M N O P R S T U V Z
sahi
  • nfl.
  • wiśta, w lewo
  • Źródłosłów: Część pierwszą wyrazu, so, należy może zestawiać z poi. dial. (małopoi.) sa 'wołanie na woły, by skręciły w lewo’, kasz. sa! 'wyraz oznaczający przywołanie kogoś do siebie’, por. poj [Ze] sa “przyjdź [no] tu!’, pomor. sa, są ЪiегЬег’. Jest to prawdopodobnie zdenazalizowana postać formy są (zob. sem i I. są). Część druga wyrazu jest pożyczką z dn., por. dn. hi Linksruf für Pferde und Ochsen’, lünebur. hü 'antreibender Ruf des Fuhrmanns’
saidlü
  • n., n.
  • szydło
  • Źródłosłów: *sidło: poi. szydło, kasz. šёđio, dł. śydło, gł. sidło, cz. śidlo, sła. śidlo, słe. śtlo, sch. siło, bg. шúлo, maced. шило, ros. шúлo, uкг. шúлo, br. шúяa. — Pierwotne nomen instrumenti na *-dlo od *śiti, *šъJq (zob. s.v. sajĕ).
saită
  • adi.
  • szyty
  • Źródłosłów:
saitnaic'ă
  • n., f., par. akc. C; par. morf. 13
  • igła
  • Źródłosłów: *šûьпiсa: derywat od *šiiьп- (zob. s.v. sajtnə) utworzony za pomocą sufiksu -ajcə (-= *-ica), por. w tym samym znaczeniu podobne derywaty w innych językach słowiańskich: dł. _. ‘ 'šу sinica, cz. śivacka, sła. śivaćka, słe. diał. sivabiica, sivatnka, śivanka (Pletersnik), sch. śivatica. Sa,iznaiwľad«onľwwyraL,üu-tyCZąCa d° SZyda’’
saitnă
  • adi.
  • dotyczący szycia
  • Źródłosłów:
saivĕ
  • adi.
  • siwy
  • Źródłosłów: *sivöjb: poi. siwy, kasz. sevi, gł. sywy, cz. sivy, sła. sivy, słe. siv, sch. s'iv, cs. sivs, bg. сив, maced. сив, ros. сив, сúвый, ukr. сúвий, brus. сíвы, por. też litew. śyvas fts.’, stprus. sywan Чś.’
sajenĕ
  • n., n.
  • szycie
  • Źródłosłów: *śijenbje — derywat od nie zaświadczonego ptc. praet. pass. *śijen$ fszyty’ (do śiti, zob. s.v. sajĕ); dokładny odpowiednik występuje tylko w bułgarskim: шúeнe rzycie’. Postać sufiksu -enĕ zam. spodziewanej -inĕ zapewne pod wpływem analogii do form ptc. praet. pass.
sajĕ
  • v., ninf.
  • szyć
  • Źródłosłów: *śijet5 do *śiti: poi. szyć, szyje, pomor. śəc, śəje, dł. śyś, śyjo, gl. śić, śije, cz. śiti, śije, sła. śiť, śije, słe. śiti, śije, sch. siti, sije, bg. шúя, шúeш, maced. шue, scs. śiti, śijets, ros. шить, шьёт, ukr. шúтu, шúe, brus. шицъ.
salinĕk
  • n., m., par. akc. B; par. morf. 1a
  • rymarz
  • Źródłosłów: erywat od saľə (zob. s.v.), utworzony za pomocą sufiksu .inik *-eniks
salot
  • n., m.
  • sałata
  • Źródłosłów: Z śrdn. sallat || salåt 'sałata’.
sal'ă
  • n., f.
  • szleja
  • Źródłosłów: *śblja II *sblja: stara zach.-słow. pożyczka z niem., por. stwn. siło 'pas, rzemień, szleja’, śrwn. sile fts.’, por. też w tym samvm znaczeniu w pozostałych językach zach.-słow.: poi. szleja II szła, dł. sla, gł. sla, cz. śle. Z polskiego wyraz dostał się do wsch. słowiańszczyzny, por. strus. śleja ‘rzemień od chomąta’, ros. шлея fszleja’, ukr. шлея, шлия “ts. , br. шлея cts.’, por. też ukr. шлейка ‘rzemień’.
samet
  • nfl.
  • razem
  • Źródłosłów: Pożyczka z dn., por. śrdn. samet || sament Vazem’.
sar
  • n., m.
  • ser
  • Źródłosłów: *syrs, *syra, *V5 syre: pol. ser, pomor. sir, cz. syr, sła. syr, słe. sir, sira, sch. sir, sira, scs. syrs, ros. сыр, сúрa, ukr. cup, сúру, br. сыр, por; też bg. сирене %er’, z odpowiedników po- zasłow. por. lit. süras 'salzig’, suris 'großer, runder, gepreßter Käse’, stprus. suris TCase’, łot. sürs ‘roh, feucht’, stnord. surr m. 'Sauerteig’, stwn. sür 'sauer’, stnord. syra 'saure Milch’,
sarĕk
  • nfl.
  • szeroko
  • Źródłosłów: *śiroko (*śiroks?): poi. szeroko, pomor. šзгок, di. śyroko, gł. śěroko, sła. śiroko, słe. šiгôкo, sch. šiгòкo, bg. широко, ros. широко, ukr. широко, br. широка.
sară
  • adi.
  • owdowiały
  • Źródłosłów: *siraja. *siraja żena, do cz. «.ry osierocony, osa- ., ’ J, „-ni 'ts ’ scs, sir» Verwaist’, ros. cupuu osie- ""biedny’. por. też derywaty od tego przymiotnika: poi, Saoraz w tym samym znaczeniu pomor. »rota, dł. syrota, Tslta, cz. slota, sla. sirota, sie. strota, sch. sirota, maced. сирота, ros. сирота, ukr. сирота, bg. сuрак.
sarăt
  • v., inf.
  • srać
  • Źródłosłów: *śъгaii, *serets: poi. srać, sram, pomor. srac, sĕrą, seŕeś, dł. sraś, seru || srom, gł. srać, seru, ser je, cz. sråt, seru, sere, sła. srať, seńe, słe. sråti, sęrjem, sch. sråti, serem, ros. срать, cepy, сéрешь, ukr. срати, cepy, сéреш.
sarötă
  • n., f.
  • serwatka
  • Źródłosłów: syrota: najbliższym odpowiednikiem jest słe. sirotka ŕser- watka , por. w tym samym znaczeniu też poi. serwatka, stpol. syrwatka, dł. serowatka, srowatka, gł. syrowatka, syrwatka, cz. syrovatka, sła. sryatka, sch. sürutka, bg. суровáтка, maced. сурутка, ros. сыворотка, ukr. сировáтка, br. сáроватка. ormy w poszczególnych językach słow. musiały przejść roz-
sarp
  • n., m.
  • sierp
  • Źródłosłów: *sfpö: pol. sierp, pomor. sĕrp, dł. serp, gł. serp, cz. srp, sła. srp, słe. srp, sch. srp, cs. Sгъръ, bg. сърп, maced. cpn, ros. серп, ukr. серп, br. серп.
sarsin
  • n., m.
  • szerszeń
  • Źródłosłów: *śřšeпь, *sfśenĕ: pol. szerszeń, stpol. sirszeń, kasz. šéгšèú, pomor. sěrsěń, dł. šeгšeú, gł. šeгšeň, cz. srśeń, sła. srśeń, słe. sŕśen, sch. srśljĕn, strśljěn, bg. стършел, maced. стршен, strus. Sъгšепь, ros. шершень, ukr. шершень, br. шэршанъ, spoza języków słow. por. lit. śirśuö, gen. śirśeńs 'duża osa, szerszeń’, łot. sirsenis, stprus. sirsilis 'ts.’ pierwotny, i.-e. temat na r || n,
sarüt'ĕ
  • adi.
  • szeroki
  • Źródłosłów: *śiroksjb, *śiroköjb pętb, *śirokoje: poi. szeroki, kasz. sero- k'i, dł. śyroki, gł. śĕroki, cz. šiгокý, sła. šiгокý, słe. šггòк, siroka, sch. šìгок, šiгòкa, scs. śirofo, bg. широк, maced. широк, strus. śiroks, ros. широкий, широк, ukr. широкий, br. шырокг.
saux'ĕ
  • adi.
  • suchy
  • Źródłosłów: *suχoje: pol. suchy, kasz. seχi, dł. suchy, gł. sucht, cz. suchy, sła. suchy, słe. süh, süha, sch. süh, sńha, scs.suχ5, bg. cyx, maced. cye, strus. suχs, ros. сухой, сух, суха, ukr. сухúй, br. cyx i, spoza języków słow. por. lit. saüsas suchy , lot. såuss fts.\ grec. aŕos fts.’, stwn. sór fts.’.
saux'ü
  • nfl.
  • sucho
  • Źródłosłów: *suχo: pol. sucho, kasz. sĕχo, dł. sucho, gł. sucho, cz. sucho, sła. sucho, słe. suho, sch. suho, bg. сухо, maced. cyeo, ros. сухо, , ukr. сухо, br. суха. — Pierwotna forma nom.-acc. sg. n. przymiotnika *suχö, zob. s.v. sauxĕ.
sauknĕ
  • nfl.
  • sukno
  • Źródłosłów: ěkna n0’ ò.u^пo danina wełniana’, kasz. sukno d^ Tuch dV, г ľ ;dalTuch Wolle, der Wollstoff; ^ock’, gł. sukno Tuch, Woll- sńkno 'ts.’ scs. suitnnV- SUíП0 s*e; suknó 'ts.’, sch. ced. сукно 4s ’ ros r, are.netf ^eug’, bg- сукно 'sukno’, та- v. ■ ’ yKH0 ts- . ukr. сукно ts.’, br. сукно
sauko
  • n., f.
  • kurwa, kurtyzana
  • Źródłosłów: *suka: pol. suka 'samica psa’, obelżywie też o kobiecie źle się prowadzącej, kasz. seka 'samica psa; kobieta lekkich obyczajów’, cz. suka 'samica psa’, obelżywie też o kobiecie, sła. suka 'ts.’, ros. сука 'samica psa’, сýчка 'prostytutka’, ukr. сука 'samica psa’, obelżywie też o kobiecie, br. сука 'samica psa’. — Pierwotne znaczenie 'samica psa’, z tego poprzez obelżywe odniesienie do kobiety lekkich obyczajów 'prostytutka’.
saunaică
  • adi.
  • poziomki
  • Źródłosłów:
saurau
  • n., m.
  • ocet
  • Źródłosłów: Z śrdn. sur 'Saure, Sauressig’.
saurnă
  • adi.
  • znużony
  • Źródłosłów: Z śrdn. sür 'sauer als Geschmacksempfindung, körperlich und geistig beschwerlich, mühselig, schwierig’.
sausĕt
  • v., inf.
  • suszyć
  • Źródłosłów: suśifś susv'm SUSZУĆ> suszy, kasz. sĕśĕc, sĕśi, dł. słe. susiti, susim^sch TГГ*’ suHm' sła- suiiť, susi, сушá, сушúш Z’Ja Ш ’ SШт' scs- sum> SUŠQ, bg. , . суши, ros. сушить, сушу, сушишь, uкг. сушúтu, сушу, сýшиш, br. сушúць.
saut'ėr
  • n., m., par. akc. A; par. morf. 2/4
  • dziwkarz, rozpustnik
  • Źródłosłów: Derywat od sauko || saiko (zob. s.v.) utworzony za pomocą produktywnego w połabskim sufiksu -dr || -éг,
  • nfl.
  • z
  • Źródłosłów: + S5’ S5 SV0Jeję voljeję, *ss Ьoдśтъ, *ss trimi svĕtjbkami, ss msnoję, *ss teboję, *ss njimb , *ss nami, *sö vama, *ss męcbję, ss oldbjeję *ss pęstbję, *ss (speť- z śrdn.)-зть, *S5 ? f °^Tnai obĕma rękama, *ss olkstbmb, kształcona^*4^ ľS5 ve^e v°tea (składnia znie- (zt tr 6ese): p°l * “z instr. w, dł. z, ze \o ’ crł S’ S€ ’^casz* z, ze, reliktowe s, se ts.’, " W’,: o4gleχ! 1 “ «• J - 'cum; de’, sła. * scs. t .’ bg. Г’с с W ’ 2 T; de’ ex’’ sch- s- 50 ’ g ’ C5C cum > co, rzadziej c 'cum’, ros. c, co fcum; de, ex’, ukr. з ts.’, br. з ts.’.
såbrükonă
  • adi.
  • zużyty
  • Źródłosłów: Derywat od brükoi (zob. s.v.) utworzony za pomocą prefiksu så- i= *sö~
såcit
  • n., f.
  • szczecina; szczotka
  • Źródłosłów: *śćetb, *śćeti: poi. szczeć 'twarda, stercząca sierść na niektórych zwierzętach, szczecina’, kasz. ščeс ts.’, 'szczotka do czesania lnu’, dł. sćĕś Horste’, gł. śćĕć Hürste’, cz. śtĕť szczecina’, sła. śteť 'szczotka do czesania lnu lub konopi , słe. śćet, śćeti Hürste; Disteľ, sch. por. ćetka 'szczotka’, bg. четка ts., pędzel’, maced. четпка ts.’, ros. dial. щетпь szczecina , ukr. reg. щеть ts.’, także 'szczotka do czesania lnu’, br. шчэць 'szczecina’. — W połabskim å *s wtórne, podobnie jak w kåråi. Lehr-Spławiński przyjmuje tn wpływ prefiksu so- — *sz- (Gram. poł., s. 54).
såcitaină
  • n., f., par. akc. C; par. morf. 12
  • szczecina
  • Źródłosłów: *śěetina: poi. szczecina 'szczec’ kasz. scecena ts dl iŕŕśina ts ’ gł. šćéćiпa ts.’, cz. stetma ts. , sła. stetina, Pl tantum śtetiny ts.’, de. «etfne Szczecina; oset’, sch. ceŕma 'szczecina; igliwie’, bg. четина szczecina , maced. четина ts.’, ros. щетúпa ts.’, ukr. щетипа ts. , br. por. шчацгнне ts.’ —
sådargnųt
  • v., ninf.
  • usunąć z łodyg lnu główki nasienia
  • Źródłosłów: Derywat od dargnęt (zob. s.v.) utworzony za pomocą prefiksu så-.
sådĕ
  • v., ninf.
  • zejść
  • Źródłosłów: *ssjbde, *đъЦъ ssjbde: z prefiksem *55do *iti, *jbdę (*idę); odpowiedniki w innych językach słow. sprowadzają się bądź do *S5-iti (*sö-jbti), bądź do spodziewanego *szniti (*ssn- iti): poi zejść, zejdę m. in. Idąc opuścić się w dól, zstąpić’. w tym samym podstawowym znaczeniu kasz. zeńc, zeńdą, dł! zejś, zejdu || zejźom, cz. sejiti, sejdu, sła. zisť, zide, sch. sići, sidem, scs. ssniti ssriidę, strus. ssniti, ssnidu, ros. сойтпú, сойду, ukr. згйтпú гiйдý, br. сысцг. — Por. w praes. dåzd ajdě (±= *dszgb idets) 'deszcz pada’ (dosłownie Idzie’), por. też dł. dejśćik jo zejśeł 'deszcz spadł’, gł. deść zeńdźe ' ts.’, scs. Sъпiđe đōžđъ 'ts’.
sådăt
  • v., inf.
  • zrobić, wykonać, uczynić
  • Źródłosłów: *ssdĕti, *poslěds ssděti, *ssději, *södĕlr. słe. zdćti 'zusammenstellen; behexen, beschreien’, por. też scs. ssdĕjati 'schaffen, hervorbringen’. — Z prefiksem *ss- do *děti, *dĕję (pierwotnie *dedję): stpol. dzieć (^= * děti), dziać, dziejać (— *dějati) 'czynić, działać; podziać’, poi. dziać (±= *dĕjati) 'robić na drutach’, dziać się 'stawać się, odbywać się , kasz. zac są ts.’, dł. zaś, źeju || źejom 'tun, arbeiten; stricken , gł. dźeć, dzĕju II dźiju 'machen, tun’, cz. arch. literac. diti •mówić’, diti se 'dziać się’, stcz. też 'podziać; czynic, robić’, sła. diet sa 'dziać się’, słe. dćti 'stellen, legen; tun; sagen’, sch. djeti 'podziać, schować’, scs. deti, deję || dezdę
sågrăsenă
  • adi.
  • grzszny, bezbożny, niegodziwy
  • Źródłosłów:
såinkă
  • n., f., par. akc. B; par. morf. 12
  • syn, synek
  • Źródłosłów: Deminutivum utworzone od nie zaświadczonego w zabytkach *såjn^= *synö za pomocą sufiksu -kə
såipĕ
  • v., ninf.
  • sypać
  • Źródłosłów: *sype(tö) do *sypati: pol. sypać, sypie, kasz. sepac, sepe, dł. sypaś, sypju || sypam, gł. sypać, sypa, cz. sypaü sypu da. sypať, sype, słe. sipati, stpam, sch. stpah, sipam (tez lac ), CS ľn ’ bg сúпя, сúпеш 'sypać, lać’, maced. mf?s%0S сúпашь, сыплю, сыпешь 'sypać’, ukr. cunamu,
såitĕ
  • adi.
  • syty
  • Źródłosłów: *syUjb: poi. syty taki, który zaspokoił głód; sycący , kasz. seti tłusty, żyzny’, dł. syty 'satt; gemästet, feist, fett, dick , gł. syty fsyty’, cz. syty ts.’, sła. syty ts.’, słe. sit ts. , sch. sit ts.’, scs. syts ts.’, bg. cum ts.’, maced. cum ts.’, ros. сытый ts.; spasiony’, ukr. сúтий 'syty’, br. сыты fsyty; spasiony’.
såitĕ
  • v., ninf.
  • sycić
  • Źródłosłów: *syti(U) do *sytiti: poi. sycić, pomor. səcəc, dł. syśiś, gł. sycić, cz. sytiti, sła. sytiť, słe. sititi, sch. sititi, ros. przestarz. i reg. сúтитъ (Dal), ukr. cumümu, br. сыцгць.
såklinĕk
  • n., m., par. akc. B; par. morf. 1a
  • szklarz
  • Źródłosłów: stbklenikz derywat od nie zaświadczonego w połab- S iľ oп.Ч“ P\erw°tnego *stbklo, utworzony za pomocą TY ~ _em^jak våkninek 'szklarz’ od våknü 'okno’
såkodlĕ
  • n., n.
  • kołowrotek
  • Źródłosłów: *S5kadlo — derywat od nie zaświadczonego w połabskim *sökati II * sukati, utworzony za pomocą sufiksu *-dlo, por. cz. skåti 'nitkować przędzę’, sła. przestarz. skať ts.’, strus. sskati 'сучить, ссучивать’, ros. reg. скать fts.’ (Dal), stpol. su- kać 'skręcać razem kilka nitek’, dł. sukaś 'Stricke bz. Zwirn drehen, spulen, zwirnen’, gł. sukać ts.’, cz. soukati ts.’, sła. sukať ts.’, słe. sukati ts.’, sch. sukati ts.’ — Pierwotne znaczenie zapewne Tcręcić’, por. lit. sukti Tcręcić , łot. suki ts. Formacją zbliżoną do połab. såkodlĕ, ale od niej niezależną i posiadającą inne znaczenie jest *sukadlo, por. stpol. sukadlo 'przyrząd tkacki służący do nawijania nici na cewkę , dł. sukadlo 'Spülmaschine, Spulraď, gł. sukadlo T)rehrad des Seilers; jedes Werkzeug zum windenden Drehen’, cz. soukadlo tiawi- jarka’, słe. sukalo 'Spülmaschine; Drehmaschine .
såkrĕt
  • v., inf.
  • ukryć, skryć
  • Źródłosłów: ♦w/pćeno/e (*ss/fćena;a?) - do *sölękti,^ sdękę: scs. ss/esŕŕ, ss/ffy fzusammenbiegen, zusammenkrummen, eu- gen’, por. także dł. dial. i przestarz. lec, leku zastawiać sidła lęcati Fallen stellen, fangen5, strus. Ijacati zastawiać sieci , ros. ляцáтъ ‘napinać (łuk, pułapkę)’, tu też należą poi. zląc się (przestarz.), zlęknąć się 'przestraszyć się’ (pierwotnie 'zgiąć się ze strachu’), lękać się 'obawiać się’, w tym samym znaczeniu dł. lěkaś se, cz. lekati se, słe. lęcati se, sch. Ićcati se, ros. лякáтъся, ukr. лякáтися, z odpowiedników pozasłow. por. lit. lenkiii, leńkti 'giąć’, łot. liekt ts.’
sålącenă
  • adi.
  • zgięty
  • Źródłosłów: ♦w/pćeno/e (*ss/fćena;a?) - do *sölękti,^ sdękę: scs. ss/esŕŕ, ss/ffy fzusammenbiegen, zusammenkrummen, eu- gen’, por. także dł. dial. i przestarz. lec, leku zastawiać sidła lęcati Fallen stellen, fangen5, strus. Ijacati zastawiać sieci , ros. ляцáтъ ‘napinać (łuk, pułapkę)’, tu też należą poi. zląc się (przestarz.), zlęknąć się 'przestraszyć się’ (pierwotnie 'zgiąć się ze strachu’), lękać się 'obawiać się’, w tym samym znaczeniu dł. lěkaś se, cz. lekati se, słe. lęcati se, sch. Ićcati se, ros. лякáтъся, ukr. лякáтися, z odpowiedników pozasłow. por. lit. lenkiii, leńkti 'giąć’, łot. liekt ts.’
såląk
  • n., m.
  • wyka
  • Źródłosłów: Prmęk ts., tu tez poi. dial. płd. zlęk гVтźe- n лт tS' zi:ak fts*,, por- też ros* зляка ts. (Dal). Nazwa rośliny pochodzi stąd, że używana jest ona w rożnych chorobach dzieci uważanych przez lud jako skutki przestrachu.
sålüv
  • n., m.
  • słowik
  • Źródłosłów: *s5lovbjb, *sslove: — większość odpowiedników słow. sprowadza się do pierwotnej postaci *solv-, por. poi. słowik, kasz. slovik, cz. slavik, sła. slåvik, słe. sldvec, sch. slåvüj, bg. слáвей, maced. славей, rcs. slaviji, ros. соловей, uкг. соловíй, br. ca- лавéй, do tej także postaci sprowadza się oboczna forma połab. slåvajťĕ (zob. s.v.), ale por. dł. syłojik, syłojk, gł. syłobik, solobik. — Prasłow. *solvb(jb) jest najprawdopodobniej derywatem od *solvö 'szary’, por. ros. соловóJ 'żółtawoszary’
sålüzĕ
  • v., ninf.
  • złożyć
  • Źródłosłów: *sslozi(ts) do *ssłoźiti: poi. złożyć, złożę, kasz. złozec, złozi, dł. złozyś, złozym, gł. złoźić, złoii, cz. sloziti, sloztm, sła. zloziť, zloźi, słe. zloziti, zloźim, sch. sloziti, slözim, scs. ssloziti, selozę, bg. слóжa, сложит, maced. сложи, ros. сложить, сложу, uкг. зложúтu, зложý. - Element ťhope 'razem jest pożyczką z dn., gdzie pełni podobną funkcję, jak inem. zusammen, tzn. występuje nie tylko jako przysłówek, ale służy ze do tworzenia tzw. ^abśton podobne wyrażenia takich form n " czasownikowe >viu
såmarc'onĕ
  • n., n.
  • zmierzch
  • Źródłosłów: *V5 ssmfcanbje: subst. verb. do *s5mfcaU || ^ szmfkatii poi. zmierzchać się, także zmierzchać 'ściemniac się, zapadać (o zmroku)’, rząd. mierzkać się (Brückner, SE, s. 333), por. tez stpol. mirzkać fciemnieć’, dł. zmyrkać i zmyrkać se ts. , zmyr- kać też ‘mrugać’, gł. směrkaci směrkac so zmierzchac się , cz. smrkati se ts.’, sła. zmrkať sa ts.’, sch. smrkåvati se ts. , bg. смрéква ce “zmierzcha się’, ros. смеркаться fzmierzchać się’, ukr. смеркáтися ts.’, por. też scs. тгьсаíi fdunkeln, verfinstern’, cz. mrkati “mrugać’, z odpowiedników pozasłow. por. lit. mćrkti, mćrkiu fmit den Augen blinzeln, die Augenlieder schließen’.
såmart
  • n., m.
  • choroba, pomór
  • Źródłosłów: samут'ŹиT1' ШeTÓ %g011’’StpoL też 'mor’zaraza’, w tym Ж cľtlTľ” «**«, dł- srherś, gł. bg сд»îт !iн ’ sle- smH’ sch- smŕi> scs- ssmntb, zaraza’ Ukr cwľnmľtľ™’ Г°S‘ CMepmh’ w st™s- też 'mor, niach, jak poi lud koLT'™b'??l W гđŻпУсЬ ^yraże- bsz. gąså smĕrc 'zawilec glľowľ Ane WуП?đźпiaJУ koń’> сřпō smft 'dżuma’. — Rozwóf^’ mone nemor°sa’, sch. Rozwój znaczemowy najprawdopodob- niej wyglądał następująco: ‘śmierć, masowa śmierć, masowe zdychanie, zaraza’
såmĕt
  • v., inf.
  • zmyć
  • Źródłosłów: *S5myti: poi. zmyć, kasz. zmĕc, dł. zmyś, gł. zmyć, cz. smyti, sła. zmyť, słe. zmiti, bg. lud. смивам, ros. смыть, uкг. змúтu, br. змыць. — Z prefiksem *S5- do *myti, zob. s.v. mo}t.
såmărenă
  • adi.
  • zmierzony
  • Źródłosłów: *ssměrjenaja (*sömĕrjenojel') do * ssmeriti: poi. zmierzyć, kasz. zrhefěc, dł. změriś, gł. zmĕńć, cz. zmĕŕiti, ros. смерить. — Z prefiksem *ss- do *mĕriti, zob. s.v. теге.
såmĕtonă
  • n., f.
  • śmietana
  • Źródłosłów: *ssmetana: poi. śmietana, dial. też śmiętana, stpol. śmietana, kasz. smotana || smńotana, dł. smjatana (Ro^dow- ski WP I, s. 289-90), gł. smjetana, cz. smetana, sła. Smetana II smotana, słe. smętana, bg. сметана, ros. сметав' uкг. сметана, br. смятáнa, por. takze pozyczkę ru^ze slo- wiańskiego smüntün. -
sånott'ĕ
  • adi.
  • płytki
  • Źródłosłów: *śбпađбк5Jь: kasz. smzWi 'płytki’, por. także strus. snack "powierzchnia, wierzch’, stpol. snad || snadź^ może, przypadkiem, zapewne’, cz. snad fts.’, sła. snad ts. , dł. snadko gering, leicht, vielleicht’, stpol. snadny łatwy, prosty’, gł. snadny ts.; słaby; błahy; nieznaczny’, cz. snadny łatwy’, sła. snadny fts.’
såpăt
  • v., inf.
  • spać
  • Źródłosłów: *S5pati, *sspi(tö), *stpah, *sspętjbjb, *sspętjbjb (komår z śrdn. kamer)', poi. spać, śpię, kasz. spac, spi, dł. spaś, spju spim, gł. spać, spi, cz. spåti, spim, sła. spať, spi, słe. spåti, spim, sch. spåti, spim, scs. sspati, sspťę, bg. спя, спиш, maced. спи, ros. спать, сплю, спиш, ukr. cnamu, сплю, спиш, br. спаць, z odpowiedników pozasłow. por. stind. svåpiti, svåpati řśрi’, pass. supyatĕ.
sås
  • n., m.
  • pierś, sutek
  • Źródłosłów: •,««, *s*sy: Sie. sis, • d* wabbche b ^ W,«*. 'ts.’S*ГпoГSTeż z innym woicaUzmem poi. dial. сосок sutek s^4d’ziPck0 pr2y piersi’, sch. sisa 'sutek, sutka’. sys, sys łs. , także dziec p /„llfiksaine. derywowane bez-
såsĕ
  • v., ninf.
  • ssać
  • Źródłosłów: *s5se(ts), *s5sętjeje, *sssętjeje porsę do *sösati: poi. ssać, ssę, cz. sati, saji, stcz. ssåti, ssu, sła. sať, saje, słe. sesåti, sesåm, sch. sati, sem, scs. sssati, sssę, strus. sösati, S5SU, ros. сосать, сосу, сосёшь, uкг. ссáтu, ссу, ссеш, br. ссаць .
såsvătenă
  • adi.
  • spalony przez świecenie
  • Źródłosłów:
såtarĕ del
  • v., ninf.
  • zetrzeć
  • Źródłosłów: *sötbre(tö) (del z śrdn. del) do *sztertv. poi. zetrzeć, zetrę, kasz. zetŕěc, zetŕe, dł. zetŕeś || zetrěś, zetru || zetrĕjom, gł. zetrĕć, zetru, cz. setfiti, setŕu, sła. zotńeť, zotńe, słe. stręti, strem, sch. strti, strem, scs. sstrěti, sstbrę, maced. compe, ros. стереть, сотру, сотрёшь, ukr. стéрти, зитрý, зитрéш, br. сцéрцi. — Z prefiksem *S5- do *terti, zob. s.v. tarě.
såvartĕt
  • v., inf.
  • zrobić masło
  • Źródłosłów: *s5vftěti — z prefiksem *ss- do *vftěti, zob. s.v. vartĕ. Prefiks så- występuje tu chyba w funkcji tworzenia formy dokonanej czasownika. W znaczeniu 'robić (masło)’ występuje ten czasownik także w czeskim (vrtěti masło). Punktem wyjścia dla tego znaczenia było zapewne 'mieszać, bełtać’, które rozwinęło się z pierwotnego 'kręcić, obracać’, por. podobny rozwój w języku ukraińskim: колотити 'mieszać, bełtać , a także 'robić, ubijać (masło)’. W znaczeniu 'mieszać, bełtać’ notowany jest kontynuant pierwotnego *vftĕti w dolnołużyc- kim i górnołużyckim (zob. s.v. varte).
såvartlaină
  • n., f., par. akc. C; par. morf. 12
  • maślanka
  • Źródłosłów: Derywat od czasownika “™rbi (zoK S.-л) utworzony za pomocą sufiksu -Iщпэ który jest roz szerzeniem sufiksu Una.
såvlåk
  • n., m.
  • powój
  • Źródłosłów: *8*volkx słe. (njivski) siak (- *svlak) 'powoj (polny) (Convolvulus arvensis), sch. siak 'powój’, bg. ieg.1 dial. сгвлак (Gerov)i сśвлек 'Convolvulus arvensis . Por. także o podobnej budowie, ale innym znaczeniu ros. dial. сволок вал, навои у кросен, у ткацкого стана, на который навивается основа’ (płn. i wsch.), Матица, потолочная переводина, балка’ (płd.), ukr. сволок Ъeiкa, na której leży powała’. — Do *velkti, podobnie jak vlåk (zob. s.v.). Nazwa rośliny stąd, że się rozrasta („wlecze się”) nisko przy ziemi. — Co do znaczenia “Wedwin’, które zamieścił Parum Schultze, por. śrdn. wede-winde, dn. lünebur. Wåwin’ 'Ackerwinde, Zaunwinde’.
såvlåknĕ
  • adi.
  • powojowy
  • Źródłosłów: Derywat od såvlåk (zob. s.v.). Przed sufiksem -nĕspodziewalibyśmy się palatalizacji wygłosowego -k w -c, jako że w tej
såzdăt
  • v., inf.
  • rozebrać
  • Źródłosłów: *sszdĕti, *sözdĕji, *sszdeji-sę, *s5zdĕnaja (*sszdĕnojel) — forma prefiksalna do *dĕti. Podstawą dla *söz- był niewątpliwie wielofunkcyjny prefiks *s&-, który w innym znaczeniu zanotowany został z tym czasownikiem w formie sådət (zob. s.v.). Forma tego czasownika z prefiksem *ss- w znaczeniu odpowiadającym połab. såzdət występuje w polskim (por. zdziać "zdjąć z siebie, np. ubranie lub jego część’) i rosyjskim (por. u Dala сдетпъ ts.’). Połab. såz- powstało najprawdopodobniej pod wpływem prefiksu våz- w våzdet-sə "ubrać się’, podobnie jak poi. potoczne przebuć Zmienić buty’ pod wpływem obuć "nałożyć buty’ (por. Brückner, SE, s. 592). Nie przekonuje interpretacja Szydłowskiej-Ceglowej (Lud XLVIII, s. 246, przyp. 219), która w połab. såz- upatruje podwojony prefiks så- z udźwięcznionym s przed następującym d. — Zob. odpowiedniki czasownika *děti w innych językach słowiańskich s.v. sådət.
såzinĕ
  • v., ninf.
  • spędzi (z pastwiska)
  • Źródłosłów: *sszene(tö) do *s*gmati: poi. zegnać, zegnam (ale por. stpol. 3. sg. praes. zenie od gnać) m. m. spędzie, przepędzić (np bydło)’, w tym safhym podstawowym znaczeniu SňЙ ü gł- ^hnać, cz. 7оš nať, zożenie, słe. zgnóti, žéпет, sch. ^ согнать сгоню, сгонишь, ukr. зигнати, сжеку. Ьг. сагначь. ľprefiksem do Vпaíi, *ienP.
  • nfl.
  • tutaj, tu
  • Źródłosłów: ЫeГMKóże do *sĕmo (zob. s.v. sem) z fakultatywną nazalizacją, iak Ä «0 'tu, tutaj’ (zob. s.v. sah).
sąd
  • v., ninf.
  • siąść
  • Źródłosłów: *sędi do *sěsti, *sędę: poi. siąść, siądę, stpol. sieść, siędę, stcz. siesti, sadu, słe. sěsti, sędem, sch. sjesti, sjedĕm, scs. sěsti, sędę, strus. sěsti, sjadu, ros. сесть, сяду, uкг. сíсти, сяду, br. сесць. Formy z samogłoską nosową kontynuują pierwotny infiks nazalny, zob. Meillet, SC, s. 204,214, Vaillant, GC, ПI, s. 181, Vasmer, REW, III, s. 63.
sązmą
  • n., n.
  • sążeń
  • Źródłosłów: sęzbmę, *sęźbmena — nowotwór połab., utworzony od pierwotnego 'sęźem przez zastąpienie sufiksu *-eпь sufiksem -mę, -mene. Podobnym tworem jest posmą (zob. s.v.). — Co do kontynuacji pierwotnego *sężenb por. poi. sążeń (zamiast siązen,, zob. Bruckner, SE, s. 483), dł. dial. seźań (literackie scezan jest wtórne), gł. sążeń, słe. sężenj, sch. seźanj, scs. sęzem, strus. sjazenb, ros. сáжень, gen. sg. сажени, ukr. сажень, por. w tym samym znaczeniu też cz. såh (^= *sęgs) sła. siaha (^= *sęga), poi. sąg (-= *sęgs) — do *sęgati, *sęgnęti.
sect
  • v., inf.
  • kosić, rąbać, ciąć, ścinać
  • Źródłosłów: *sĕkti, *sĕćę (zamiast *sěkę), *sĕće(ts), *sěće(U) (dal z śrdn., zob. s.v. dal || del || doi), *sěfo: poi. siec, siekę 'uderzać mocno białą bronią, ciąć; chłostać’, reg. Ttosić’, stpol. siec, siekę Tcosić trawę, zboże; ścinać, obcinać; rąbać na części, ciąć, niszczyć; atakować bronią sieczną, zabijać’, kasz. sec, secą Tío- ai li cernm Tiапрп. mähen’, eł. svc, syku Tio- fsiec, siekać; smagać’, br. сячы || сеч ts.; к*вас, gry,^ uzdach V sDOza języków słow. por. stlit. \sekti 'nasiec, nasieka , t^secT-ZZt siec, krajać, odcinać; P™ wod* *b powietrze (w biegu, w locie itp.), przepływać cos, przelatywać cos,
sedĕ
  • v., ninf.
  • siedzieć
  • Źródłosłów: *sědi(U), *sědi, *sědętjbjb do * sěděti: poi. siedzieć, siedzę, siedzisz, kasz. segec, sep, dł. sejźeś, sejźu || sejźim, gł. sedźeć, sedźu, sedźiś, cz. sedĕti, sedim, sła. sedieť, sedi, słe. sędęti, sedi, sch. sjěditi, sjedim, scs. sěděti, sĕzdę, sědiśi, bg. седя, седúш, maced. седи, ros. сидеть, сижу, сидишь, ukr. сидгти, сu- джý, сидúш, br. сiдзéць, сiджý (wsch.-słow. *sidĕti wtórne z pierwotnego * sěděti, zob. Fortunatov, KZ, XXXVI, s. 50), z odpowiedników pozasłow. por. lit. sěděti, sědziu, łot. sědět, Sèuщ goc. sitem,, tac. sedeöj sedere.
sedlenĕ
  • adi.
  • siodłowy
  • Źródłosłów: utworzony za tomnrl eľ se
sedlinĕk
  • n., m., par. akc. B; par. morf. 1a
  • siodlarz
  • Źródłosłów: derywat od sedlü (zob. s.v.), utworzony za pomocą sufiksu -гпeк^= -emb
sedlü
  • adi.
  • siodłowy
  • Źródłosłów: *sedblo (*sedüol): poi. siodło, kasz. sodło, dł. sodło. gł. sedło, cz.^ sedlo, sła. sedlo, słe. sedlo, sch. sedlo, cs. sedblo, bg. седло, maced. седло, strus. sedblo, ros. седло, uкг. сiдлó, br. сядлó, z odpowiedników pozasłow. por. goc. sitls 'Sitz, Stuhl’, stwn. sefåal 'Sesseľ (z innym wokalizmem satul 'siodło’, stisl. sędull 'siodło’), łac. sella 'stołek, krzesło5, — dalej do sedĕ (zob. s.v.)
sekănaic'ă
  • n., f., par. akc. C; par. morf. 13
  • siekane mięso
  • Źródłosłów: *sikanica: sie. sikanica Zerhacktes (von Speisen m. der Küchensprache)’, por. też pol. sukanka, Sгекатпa ipotrawa
sekăr'o
  • n., m.
  • kosiarza
  • Źródłosłów: *sĕkarja do *sěkarjb — derywat od sect (zob. s.v.) m. in. Tiosić’ utworzony podobnie jak lekər, pekər (zob. s.v.v.). Dokładnym odpowiednikiem jest poi. dial. siekarz Tcosiarz, żniwiarz’, poza tym por. w tym samym znaczeniu od tego samego czasownika z innym sufiksem cz. sekać.
selšap
  • n., m.
  • towarzystwo
  • Źródłosłów: Pożyczka z dn., por. lünebur. sell-schopp, sellschap.
sem
  • nfl.
  • tutaj, tu
  • Źródłosłów: • * * ч * Sam0’ w niektórych językach słowiańskich także samo), pojbdi sěmo, *sěmo byti (*sěmo jesmb, *sĕmo je(sU)), sěmo a tamo: poi. arch. sam ftu, w tę stronę’, dziś żywe tam i sam fpo różnych miejscach; w różne strony, w różnych kierunkach , stpol. sam, samo ftu, w tę stronę1, kasz. sam W, dł. sem Tiierher', gł. sem fts.’, cz. sem, przestarz. też semo ftu, w tę stronę’, por. też sem a tam ftu i tam, tu i ówdzie’, sła. sem ftu, w tę stronę’, słe. sęm fts.’, scs. sěmo \s.\strus. sěmo, samo, sjamo, sěmb fts.’, ros. сям w wyrażeniach там u сям, там-сям, то там то сям ftu i ówdzie’, uкг. там и сям fts.’, то сям то там fto tu, to tam’. — Derywat od zaimka *śъ (zob. s.v. sę) jak *tamo od *U (zob. s.v. tom), *onamo od *orcs (zob. s.v. vånom), *inamo od *iпз (zob. s.v. jainəm). Postać *sĕmo zamiast *samo (z pie. *k'-amo) może na wzór *vbśĕmo U *vbśĕmo (z dawniejszego *vbχamo w wyniku trzeciej palatalizacji)
semą
  • n., n.
  • len, siemię lniane
  • Źródłosłów: *sĕme• poi. siemię 'nasienie roślin oleistych , kasz. semą 'nasienie’, dł. serńe «Same, Samenkorn’ zwłaszcza lęmsame gł. symjo 'nasienie’, cz. simě ts.’, sła. poetj ard sema ts.’, słe seme 'Same’, sch. sjeme “nasienie, siemię , scs. semę 'nasienie; płód, potomek; ród, rasa stwn. såmö 'Samen'.
semĕnü
  • n., n.
  • len, siemię lniane
  • Źródłosłów: *sĕmeno: poi. dial. siemiono 'nasienie’, cz. semeno nasienie’, sła. semeno 'ts.’, ukr. сiменó 'ziarno siewne’, por. także pomor. semönkvo 'nasionko’. Forma oboczna do serną (zob. s.v.), utworzona od tematu jego przypadków zależnych, jak cz. sloveso od slovo.
senenă
  • adi.
  • sienny, dotyczący siana
  • Źródłosłów:
seninĕk
  • n., m., par. akc. B; par. morf. 1a
  • lipiec
  • Źródłosłów:
sestĕ
  • adi.
  • szósty
  • Źródłosłów: _ SesUjb: poi. szósty, kasz. śósti, dł. śesty, gł. s-es/v Cz sesty sła. siesty, słe. sęsti, sch. śesiz, scs. *5Д8. maced. шестгх z odpowiedników pozasłow. por. lit. śe~siaľ, łot. sęstais, stmd. sasthåh, łac. sextus, goc. saihsta.
sestră
  • n., f.
  • siostra
  • Źródłosłów: *sestra, *materina sestra, *ljaljina sestra, *sestry: poi. siostra, kasz. sostra, dł. sotśa, gł. sotra, cz. sestra, sła. sestra, słe. sestra, sch. sestra, scs. sestra, bg. сестра, maced. сестра, ros. сестра, ukr. сестра, br. сястрá.
set dol
  • v., inf.
  • posunąć się
  • Źródłosłów: Wyraz obcy, pożyczka z dn., por. dn. 2. sg. imperat. set do selten 'setzen, Platz geben’ oraz przysłówek-partykułę dal del N doi (zob. s.v.).
set'ară
  • n., f.
  • siekiera
  • Źródłosłów: *sekyra: poi. siekiera, kasz. sekera, dł. sekera, gł. se/cera, cz. sekyra, sła. sekera, słe. sekira, sch. sjekira (wokalizm pierwszej sylaby wtórny pod wpływem sjeci*= *sĕkti, zob. Vasmer, REW, II, s. 603), scs. sekyra, bg. секúрa, maced. секира, strus. sekyra, sokyra, ros. секúрa, uкг. сокúрa , br. сякéрa, z odpowiedników pozasłow. por. łac. secüris 'siekiera, topór’. Rdzeń ten sam, co w *sěkti, *sĕkę (zob. s.v. seci)
sibĕ
  • pron.
  • siebie
  • Źródłosłów: *sebe, *u sebe, *oU sebe, *ks sebĕ, *sebe, *sę, *perds sę, *pods sę, *sę, *za seboję (zamiast *soboję), *vs sebĕ, por. poi. siebie gen.-acc., sobie dat.-loc., się acc. (dziś tylko jako enkli- tyka przyczasownikowa, ale w stpol. zabytkach małopolskich do XVI w. się jest notowane po przyimkach, natomiast sie w połączeniu z czasownikiem), sobą instr., kasz. sebe gen.- acc., sob'e dat.-loc., są acc. (zwykle tylko przy czasowniku, ale w utartych zwrotach także po przyimku, np. pŕed są 'przed siebie’, pod są 'pod siebie’), sobę instr., dł. sebe gen.-acc. i dat.- loc., se (enkhtyczne) acc., sobu instr., gł. sebje gen.-acc., sebi || sej dat., so (enkhtyczne) acc., sebi (np. w sebi V sobie ) loc., cz. sebe gen.-acc., sobĕ, enkhtyczne si dat., se (enkhtyczne) acc., sebou instr., sobĕ loc., sła. seba gen.-acc, sebe, enkhtyczne si dat., sa (enklityczne) acc., sebou instr., sebe loc., słe. sebe gen.-acc., sebi, enklityczne si dat., se (enklityczne) acc., seboj instr., sebi loc, sch. sebe gen.-acc., sebi, enkhtyczne si dat., se (enklityczne) acc., söböm instr., se»« loc., scs. sebe g . acc, sebĕ, enklityczne si dat., se acc., тS*г’Л ^^ bg. себе CU, wyjątkowo себе gen.-acc, себе cu, en у rb.t. ce (enklityczne) acc., maced. себе (си) gen.-acc ее (en- klityczne) acc себе (cu) *mtttyczne c« 7?" \tr tSeľ dowana, budowane)’, собою, собой mstr., uкг. себе gen. acc., себе (po przyimkach, np. 5 себе, до себе), собг dat.-loc ся (enklityczne) acc., собою instr., br. сябе gen.-acc., себе dat, loc., -ся, -цa enklityka służąca do tworzenia form zwrotnych czasownika (np. пытпáюся, пытáцца 'pytam się, pytać się ), сабóй, сабóю instr.
sidĕm
  • num.
  • siedem
  • Źródłosłów: S*idim T)er Siebente’ Ł® BaUq SMeЮ H; sTjdom i 'seiirn^rv^!?”’ ^?mor' sćdöm i sitåm, dł. sedym, gł. Z7JЛ sedtm’słe-sidem'sch- ^ сем - nowotwľr , CŕyM’ ros' сeмъ> «кг. сiм, br. (zamiast spodziewanego *вeЫ !Se<ŽГОî 'sePtimus’
sidĕmdis'ųt
  • num.
  • siedemdziesiąt
  • Źródłosłów: *śeđтъ desęts: poi. siedemdziesiąt, pomor. sědamzĕsot, dł. sedymzaset, gł. sydomdźesat i sedmdźesat, cz. sedm- desåt, sła. sedemdesiat, słe. sędemdeset, sch. sedamdesĕt, scs. sedmbdesęts, bg. седемдéсет, maced. седумдесет, ros. семьдесят, ukr. сiмдесят, br. сéмдзесят.
sidĕmnădist
  • num.
  • siedemnaście
  • Źródłosłów: *sedmb-na-desęte: poi. siedemnaście, pomor. sědåmńusce, dł. sedymnasćo, gł. syd(om)naće, cz. sedmnåct, sła. sedem- nåsf, słe. sedemnajst, sch. sedåmnaest, scs. sedmb-na-desęte, bg. седемнàдесет, maced. седумнаесет, ros. семнадцать, ukr. сiмнáдцятъ, br. семнáццацъ.
sidĕmnocti
  • num.
  • siedemnaście
  • Źródłosłów: Forma oboczna do sidĕmnədist (zob. s.v.),
sidlaistĕ
  • n., n.
  • siedlisko
  • Źródłosłów: *sedliśće• pol. przestarz. siedhszcze siedzib , У > «И .'Łf f -r*— nymi i gospodarskimi t w^ po ^ ^ ^ «ÄÄ, słe. sehsěe 'die Baustätte, die Area eines Gebäudes- der Ort einer Ansiedelung, Ansiedelei; Wohnpiatz;, sch OUU'osada wiejska; miejsce, gdzie iuegdys staJa wies’, scs seliste Wohnstätte’, bg. сéлище osiedle , maced. селu- шme 'ts.; duża wieś’, ros. селище 'duza w,es; osada; miejsce gdzie niegdvś była osada’, dawne 'pole orne ukr селище osiedle, osada’ľ - Z sufiksem *-išče do *sedlo (obok *selo),
sidmărü
  • num.
  • siedmioro
  • Źródłosłów: *sedmero: poi. siedmioro, pomor. sedmoro, cz. sedmero, sła. sedmoro, sch. sedmero, scs. sedmoro, ros. семеро, ukr. семеро, br. самёра, por. też dł. sedymery, sedymory 'siebenfach’, gł. sedmory 'ts.’. — O budowie słow. form liczebnikowych tego typu zob. Meillet, Et, s. 231.
sipelai
  • n., m.
  • miara zboża, ok. małdra
  • Źródłosłów:
sist
  • num.
  • sześć
  • Źródłosłów:
sistdis'ųt
  • num.
  • sześćdziesiąt
  • Źródłosłów:
sistărü
  • num.
  • sześcioro
  • Źródłosłów:
sistnădist
  • num.
  • szesnaście
  • Źródłosłów: *śestbdesęU: poi. sześćdziesiąt, kasz. śesgesęt, dł. śesćźaset, gł. śěsćdzesat, cz. śedesåt, sła. śest desiat, słe. śęstdeset, sch. śezdesĕt, scs. śestbdesęts, bg. шестдесéтп, maced. шeeсетп, ros. шестьдесят, ukr. шiстдесят, br. шэсцьдзесат.
sistnocti
  • num.
  • szesnaście
  • Źródłosłów: Forma oboczna do sistnədist (zob. s.v.)
sjot
  • n., m.
  • świat, światło
  • Źródłosłów: . s”itu’ *na wĕts, *na svĕtĕ.. pol. świat 'glob 'glob zierrlk'0 - ii*'’ ludzie; świt, świtanie’, kasz. svat S^èпř’Г 4s’’*swět*•’.“• ««*•’. tło’, scs. svěk licht- Welt be^e ^ ^ V'j’ đЫ' свет 'ts ’ гпq 1 ť • i вят świat; ludzie’, maced. свет SWlatl°; świt; świat’, ukr. emm 'ts.’, br. 'jasny, biaiy’ awest ^ -°ac“nie 'światło’, por. stind. śvĕtåh У. owy , awest. spaeta- ts.’.
sjųtĕ
  • adi.
  • święty
  • Źródłosłów: dł, svet, ros. святой, свят, свята, свято, ctTVPłie ч,nPnta- z odpowiedników pozasłow. por. ht. sventas,
sjųtĕ
  • v., ninf.
  • święcić, świętować
  • Źródłosłów: *svęti(tö) do *svętiti: poi. swięcic obchodzie jako święto, świętować; nadawać czemuś charakter sakralny’, kasz^. svicec, svącĕc 'ts.’, dł. swĕśiś 'ts.\ gł. swjećić 'ts.’, cz. svĕtiti fts.’, sła. svåtiť 'ts.’, słe. svĕtiti, svetim 'ts.’, selb svĕtiti, svetim 'ts.\ scs. svętiti lieiligen, weihen’, bg. светля, светпиш ts. , maced. свети 'ts.’, ros. святить, свячу, святишь 'ts.’, ukr. святúтu, свячу, святиш 'ts.’, br. свяцiць 'ts.’ — Pierwotne denominativum do *svęts (zob. s.v. I. sjęte). W połabskim spodziewalibyśmy się formy *svątĕ, forma sjętĕ powstała chyba pod wpływem przymiotnika sjętĕ (zob. s.v. I. sjęte).
sjųtü
  • n., n.
  • święto
  • Źródłosłów: svęto, maloje svęto, velikoje svęto, *svęta: poi. święto, kasz. svąto, uкг. свято, br. свята — substantywizowana forma nom.-acc. sg. n. przymiotnika *svęU (zob. s.v. I. sjęte).
skocaikă
  • n., m., par. akc. B; par. morf. 12
  • ogier
  • Źródłosłów: *skacika: derywat od skokət (zob. s.v.), utworzony za pomocą sufiksu -ajkə *= *-ika, produktywnego w połabskim w funkcji tworzenia nominów agentis (por. bezajkə, tücajkə, lazajkə). Czasownik skokət był w połabskim używany prawdopodobnie także w znaczeniu 'zapłodnić, odstanowić (samicę)’, por. u Pfeffingera „Engst skńze” (= enkst skocĕ, enkst z niem.’ skoce ±= *skaćetd) l/Etallon couvre’.
skokăt
  • v., inf.
  • skakać
  • Źródłosłów: *skakati, *skaće(ts): poi. skakać, skaczę, kasz. skakać, skåkå II skåće, dł. skakaś, skakam, gł. skakać, skaka || skaće, cz. skakali, skåći, sła. skakať, skaće, słe. skåkati, skåćem || skakam, sch. skåkati, skåćem, scs. skakali, skaćę, bg. скáкам, maced. скака, ros. скакать, скачу, uкг. скакáтu, скачу , br. скакáць — pierwotne iterativum do *skoćiti, por. poi. skoczyc, dł. skocyś, gł. skoěić, cz. skoěiii, sła. skoěiť, słe. skóćiti, sch. skåĕiti, scs. skociti, bg. скóчa, maced. скочи, ros. скочить, скочý, uкг. скочúтu.
skoknĕ
  • v., ninf.
  • skoczyć
  • Źródłosłów: *skakne(U): maced. скакне.
skornaic'ă
  • n., f., par. akc. C; par. morf. 13
  • wiadro, kubeł na smołę
  • Źródłosłów: Olesch sprowadza tę formę do *śЬaгьпiсa od *skvart || *skvara, por. poi. skwar zar, spiekota’, stpol. skwara 'ts.’, poi. skwarek, skwarka wysmażony kawałeczek sioninv. boczku, mięsa’, dł. śkwark ts. , cz. skvar U śkvåra rźuzeľ, sła. śkvara 'ts, szlaka’, słe. skvara Tettauge auf einer Flüssigkeit’, sch. skvara || ckvara masc na włosy , scs. skvara Tettdunsť, ros. dial. сквáрa || шквáрa skwarek , strus. skvara 'ogień, płomień, dym, zapach’, ukr. шкварка || шкварок 'skwarek’. — Rozwój znaczeniowy od 'żar, spiekota’ do '(rozpalona, rozgrzana) smoła’ jak w słow. *degstb (poi. dziegieć, cz. dehet, ros. дёготь itd.) 'dziegieć, smoła’, które zestawia się z *zegę, *źegti (z pierwotnego *degę>, *degti 'palę’, zob. Brückner, SE, s. 109). Niepewne, a zupełnie nieprzekonujące jest identyfikowanie przez Olescha tej formy z wyrazem śornajćə (zob. s.v.).
skųpĕ
  • n., m.
  • piątek
  • Źródłosłów:
skrüpĕ
  • v., ninf.
  • skrapiać, pryskać
  • Źródłosłów: *skropi(tö) do *skropiti — w prasłowiańskim forma oboczna do * kropiti, *kropję, por. słe. šкгорňi, šкгорiт 'skra- piać, pryskać; padać kroplami (o deszczu)’, sch. šкгòрШ, šкгòргт 'skrapiać, pryskać’ (zob. Sławski, SE, III, s. 132-3) lub może * śъкгoрi(U) do *sskropiti (z przedrostkiem *ss- do kropiti), por. poi. kropić, kropię 'pryskać, polewać kroplami; padać kroplami (o deszczu)’, skropić, skropię 'spryskać’, dł. chropiś, dial. i dawne u Chojnanusa XVII w. kśopiś 'pryskać, skrapiać; padać kroplami, kapać’, gł. krjepić, kpepju skra- piać, podlewać grządki’, skrjepić, skrjepju 'skropić , cz. kropiti, kropim 'pryskać, skrapiać’, skropiti, šкгòргт spryskać, skropić’, sła. kropiť, kropi 'pryskać, skrapiać; padać kroplami, ro- sic (o deszczu)’, skropiť, skropi rspryskać, skropić , s e. торг i, kropim 'skrapiać, pryskać’, sch. kropiti, kropim skrapiać, pryskać’, dawniej też 'padać kroplami’, scs. kropiti, kroplję ts., ros. кропúть, кроплю, кропúшь skrapiać, SPГУS dać kroplami (o deszczu)’, ukr. кропит«, кроплю.кропиш 'ts-’. скропúтu, скроплю скрошш
slagbam
  • n., m.
  • zapora, bariera, rogatka
  • Źródłosłów: Pożyczka z dn., por. np bremeń. Slagboom.
slaină
  • n., f., par. akc. C; par. morf. 12
  • ślina
  • Źródłosłów: ślina (I * śliny: poi. ślina, kasz. slěna, dł. ślina, gł. ślina, cz. ślina, sła. ślina, słe. ślina, sch. ślina, scs. ślina, bg. слúнa, maced. слина, ros. dial. слúнa, uкг. слúнa, br. слгнa\ z odpowiedników pozasłow. por. łot. sliĕnas 'Speichel, zäher Schleim’.
slainåi
  • n., f.
  • ślina
  • Źródłosłów:
slaiven'ă
  • n., f.
  • śliwka
  • Źródłosłów:
slamår
  • n., m., par. akc. A; par. morf. 2/4
  • marnotrawca, hulaka
  • Źródłosłów: Z śrdn. slómer m. Schlemmer, Verschwender1.
slap
  • v., ninf.
  • spać
  • Źródłosłów: Forma obca, zresztą cale wyrażenie przejęte bez żadnych zmian z dn, por. dn. slap woli fśpij dobrze!1
slap'ol
  • v., ninf.
  • wlec, ciągnąć
  • Źródłosłów: Z śrdn. slepen Tortziehen, fortschleifen.
slausă
  • v., ninf.
  • słuchać
  • Źródłosłów: *sluśajets, *sluśaji do * sluśati: stpol. sluszać, sluszec 'należeć, należeć się; być stosownym; byc posłusznym; zycz- liwie słuchać, wysłuchiwać’, dł. słuśas, slusam gehören , gł. sluśeć, sluśa 'należeć’, cz. sluśeti, sluśim Ъус do twa- TZУi pasować’, sluśeti se rnależeć się, wypadać , sła. slusat, slusi Ъуć do twarzy, pasować’, sluśať sa 'należeć się, wypadać’, słe. sluśati, slusam słuchać; byc posłusznym , sch. sluśati, slusam 'ts.’, scs. sluśati, sluśaję ЪÖгeп, erhören’, bg. слýшам, слýшaш 'słuchać’, maced. слуша 'ts.’, ros. слушать, слушаю, слушаешь 'ts.’. — Pierwotne itera- tivum do slyśati (zob. s.v. slåj,soť). — Inaczej Vaillant (GC III, s. 389), który dopatruje się tutaj denominati- vum od sluχs i włącza do tej grupy także formy z ch zamiast š (typu poi. słuchać, dł. sluchaś itd.). — O rozwoju znaczenia 'należeć (się), wypadać’ zob. Machek, ES, s. 457.
slauzĕ
  • v., ninf.
  • służyć
  • Źródłosłów: sluzits do * sluziti: poł. służyć, służę, kasz. słuźec, sluzi, dł. s uf Vs’słuźym, g\. słuzić, sluzi, cz. slouziti, slouzim, sła. slńziť, sluzi, słe. sluziti, slńzim, sch. sluziti, slüzim, scs. sluziti, śluzę, служа, служит, maced. служи, ros. служить, служу, служишь, uкг. служúтu, служу, служит, br. служáць.
slåd
  • n., m.
  • słód
  • Źródłosłów:
slåisot
  • v., inf.
  • słyszeć
  • Źródłosłów: *slyśati, *slyśę, *śIуšгšь, *slyśitö, *slyśi: poi. słyszeć, słyszę, słyszysz, pomor. słeśec, dł. słysaś, słysym, słysyś, gł. słyśeć, słyśu, słyśi, cz. slyśeti, slyśim, slyśiś, sła. przest. slyśať, slyśi, słe. sliśati, sliśim, sch. sUśati, sľisam, scs. slyśati, slyśę, ros. слышать, слышу. — Z pierwotnego desiderativum na *-se- o tym samym rdzeniu, co psł. *sluti, *slovę 'nazywać się1,
slåmenĕ
  • adi.
  • słomiany, ze słomy
  • Źródłosłów: słe. slómen. sicmnc, sch Жman, ^mn«^ br сa.;a.ИJřны —^Derywat рг^'угш'oшikowy od **« (zob. s.v. sMm, ,| slamo).
slåmă
  • n., f.
  • słoma
  • Źródłosłów: *solma, *solmy: pol. słoma, kasz. słoma, dł. słoma, gł. słoma. cz. slama. sła. slama. słe. slama. sch. slåma. cs. slama. » / é é ł bg. слома, maced. слома, ros. солóмa, ukr. солома, br. солóмa
slånaic'ă
  • n., f., par. akc. C; par. morf. 13
  • solniczka
  • Źródłosłów: sch. slånica rsolnica solniczka- яo- lanka . struś so/omca 'solniczka’, por. też w innym nieco zn£ czemu sie. s/omca "Salzwasser, Salzsole; der Trog mit Sauser (z.B. fur Schafe); Salzlecke’ oraz w podobnvm znaczeniu ale z innym sufiksem gl. sionka skrzynia na sól’, cz. slinka solniczka , sła .sianka ts. , ros. солóнка 'ts.’ — Pierwotna substantywizacja przymiotnika *solm (zob. s.v. slånə) za pomocą sufiksu -ica; nowszymi tworami (od *śoIьпз) są formy takie, jak poi. solnica, solniczka. dł. solnica, cz. przestarz. sol- mce, sła. sotnićka.
slånă
  • adi.
  • słony
  • Źródłosłów: *soln(oje?) do *solnm poi. słony, kasz. słoni, dł. słony, gł. słony, cz. siany, sła. słany, słe. slan, słana, sch. slan. słana, słano, scs. słans, maced. dial. слан, ros. сóлоный, ukr. солóний, br. салоны. — Pierwotny derywat od rdzenia rzeczownika *soh (zob. s.v. süli) za pomocą sufiksu -n-.
slått'ă
  • adi.
  • słodki
  • Źródłosłów: *sołdsk(oje?) do *soldöks: poi. słodki, kasz. slodk'i, dł. słodki, gł. słodki, cz. sładky, sła. sładky, słe. słódek, sładka, sch. slådak, siatka, siatko, scs. sładsks, bg. слáдък, maced. сладок, ros. солóдкий, ukr. солóдкий, br. салóдкi, z odpowiednikow pozasłow. por. lit. sołdus 'słodki’, łot. sałds 4s.
slåvait'ĕ
  • n., m.
  • słowik
  • Źródłosłów: *soiviky do *solvib: poi. słowik, kasz. storni, cz. jsiatnl-, sła. sldvik por. też z innymi sufiksanu słe. slavec, sch slavu], bg. S maced. славе,., rcs. «faw. ros. соловей, ukr. соловщ
slåză
  • n., f.
  • łza
  • Źródłosłów: *shza *slszv Ы УШ PУZурa^u wľstępuje forma slåzåi. ha, dl Sa dlaf ł J *śIьгa: poi. Iza, kasz. słe. sólza, sch siiza dia/t’ ^ S]^za' cz* slzai sła- slza' ’ ^ ^ tez bg. сълзá, dial. też сéлдэa. maced. солза, strus. shza, slezn ' i > ’ SiЬZQ. ГOS г/iрол тчi ukr. сльоза, pi. сльоги, br ел*™' т>- .слсзa, pi. слезы,
slepaicĕ
  • adi.
  • kurzy
  • Źródłosłów: *slĕpićbjb, *slĕpićbjb (ťicer z niem., zob. s.v.), *slĕpićeje, *slĕpićeje gnězdo, *slěpićeje męsbje, *slěpićaja gnĕzda: cz. slepići. — Derywat od slepaićə (zob. s.v.) utworzony za pomocą sufiksu *-bj- jak vicĕ fowczy’ od vićə owca .
slepaic'ă
  • n., f., par. akc. C; par. morf. 13
  • kura
  • Źródłosłów: *slěpica: cz. slePice'ślepka, sla. w tym samym znaczeniu, al<: z ■У ślepuchtt. — Derywat od sliepka, w poi. gwarze złodziejsbej step ^ od jej *slěps (zob. s.v. ślepe); ъab 11 niedomagania kurzego przymkniętych oczu, albo od
slepĕ
  • adi.
  • ślepy
  • Źródłosłów: kasz-slepi’dl- f?v'glrlepy'“• 1^’ sla sieli Sie.W ślepa, sch. sRjep, slyepa, sRjepo, scs. slept, bg. с-пт, maced. слеп, ros. слепой, слеп, слепа, слепо, ukr. слiпúй, br. сляпú.
slepă
  • n., f.
  • kura
  • Źródłosłów: *slěpaja: substantywizowana forma żeńska od slĕpsjb (zob. s.v. ślepe), o rozwoju znaczeniowym zob. s.v. slepaićə.
slepăc
  • n., m., par. akc. B; par. morf. 1a
  • kogut
  • Źródłosłów: *ÜéрЬC*é ~ derywat od *slěP* (zob. s.v. ślepe) рaićэ (zob sv t™ 1ЪI. ’ Paгa*®*пУ do formacji żeńskiej sle- rnm znaczeniii “ ° r°zwoiu znaczeniowym); w tym sa- piec’)- kontvnuant?113-111 S sem Por- kasz. slěpk (obok 'śle- P h kontynuanty pierwotnego Uiēръсъ w innych językach slow. mają znaczenie niewidomy, ślepiec’: poi. ślepiec, kasz slepc, dl. siepc, gł. slepc, cz. slepec, sła. slepec, słe. sltjepac,scs. Siеръсъ, bg. слeпéч, maced. слeлeч, ros слепец ukr. слгпець.
slid
  • n., m.
  • śledź
  • Źródłosłów: *seldb, * seid a, *seldě — pożyczka ze stnord. sild, por. szwedz. sili, norwes. sil, także do innych języków słow.: poi. śledź, cz. sled, sła. sled, słe. sled, sch. sled, sled, ros. сельдь, селёдка, ukr. селéдець, oселéдець, br. селядзéц,
slobă
  • adi.
  • słabe
  • Źródłosłów: *slaboje, *slaboje dzno do * słabe: poi. sioóy, kasz. słabi,di. slaby, gł. slaby, cz. slaby, sła. slaby, sie. slab, słaba, sch ,^> słaba, słabo, scs. slab, bg. слаб, maced слаб, ros. слабый, слаб, слаба, слабо, ukr. слабúй, br. ела ы.
slod'ai
  • n., f.
  • tłuczek
  • Źródłosłów: Pożyczka z srdn. slage
slopă
  • n., m.
  • flejtuch, fleja
  • Źródłosłów: Pożyczka z dn., por. lüneb. schloppen unordentlich, nachlässig in der Kleidung auftreten’
slüvenst'ă
  • adi.
  • słowiański, połabski, wendyjski
  • Źródłosłów: * stověnbskr. stpol. slowieński 'słowian- Derywat скHчíп reński, scs. slovĕnbsU - też formy na -* wľk f n.e 2a Pomocą sufiksu -*ьśк-, PoГ- powstałe pod wpływem formacji typ11 poi* TПICSZCZūTЫTI. ГOS. СбЛЯНПu* гкгчi cl ' i ■ ukr. слов'янсъкий, ros. славянский CZ' ś1oVaпśкý> wem слава), br. славянскi
slüvü
  • n., n.
  • słowo, wyraz
  • Źródłosłów: *slovo, *slovesa: poi. słowo fwyraz’, kasz. slovo 'ts.’, dł. słowo ts. , gł. słowo ts.', cz. slovo 'ts.', sloveso 'czasownik’, sła. slovo 'ts.’, słe. slovo, slovęsa 'Abschied’, sch. slovo litera; przemówienie; słowo’, scs. slovo, slovese 'Wort, Rede, Ansprache, Homilie, Geheiss’, bg. слово 'przemówienie, mowa’, przestarz. 'słowo’, maced. слово 'ts.’, ros. слово, ukr. слово, br. слова, z odpowiedników pozasłow. por. łot. slava, slave 'Gerücht, Ruf, Lob, Ruhm’, stind. śråvah Huhm, Ruf’, awest. sravah Wort, Lehre, Spruch’, grec. кXeoq Huhm’;
sl'emă
  • adi.
  • kąpielówki, strój kąpielowy
  • Źródłosłów: Prawdopodobnie pożyczka, ale źródła nie udafo się w sposób pewny ustalić.
sl'od
  • n., m.
  • zwierzę
  • Źródłosłów: *slid* *div*jb slěds: poi. ślad 'znaki zostające na drodze po przejściu człowieka albo zwierza lub przejezdzie jakiegoś pojazdu, «rop; znak pozostały po czymś juz dzi nie istniejącym. szczątek’, w podobnych znaczeniach dl. sled, gł. sled, 5. sled, sła. sled, słe. sled, slęda, sledu, sch. shjed, śП]eđa, scs slěds, TOS. след, ukr. слгд, br. след, por. tez bg. следа ts , maced. следа 'ts.’. — Znaczenie 'zwierzę mogło się w połab- skim rozwinąć metonimicznie poprzez 'slad zwierzęcia, ślad zwierza’, zob. Polański, Polabica I, s. 134. Inaczej znaczenie podane przez Henniga objaśnia Rost (s. 160, przyp. 17), który przyjmuje tutaj rozwoj znaczeniowy ślad’ —► frasa zwierzęcia’, porównując z sch. trag 'ślad’, tråga Vasa’; Rost nie wyklucza także możliwości pomylenia przez połabskiego informatora niemieckiego wyrazu Tier z śrdn. tere, tire fArt, Gattung’.
sl'od
  • nfl.
  • po, za
  • Źródłosłów:
smacnă
  • adi.
  • smaczny
  • Źródłosłów: Derywat od zapożyczonego z języka niemieckiego czasownika smakə || smakojĕ (zob. s.v.), utworzony za pomocą sufiksu *-57i-, por. podobne derywaty także w innych językach słow.: poi. smaczny, kasz. smaćni, cz. dial. smaćny, šтпаčтiý, sła. dial. smaćny, ros. pot. смачный, ukr. смачнúй, br. смачны.
smad
  • n., m.
  • kowal
  • Źródłosłów: Z śrdn. smet (gen. smedes) Tcowal’
smad'ă
  • v., ninf.
  • kuć
  • Źródłosłów:
smagnĕ
  • v., ninf.
  • rzucić
  • Źródłosłów: *śтъдпe(iъ) do *śтъдпдU, por. poi. śmignąć 'rzucić; wykonać szybki ruch czymś trzymanym w ręce; uderzyć, smagnąć; poruszyć się, przelecieć’, zob. Lehr-Spławiński, SO, VI, 20-21, Gram. poł., s. 208; zdaniem Lehra-Spławińskiego i w poi. odpowiedniku jest wtórne i powstało pod wpływem iteratywnego śmigać. — Por. też cz. dial. śmihať 'smagać, chłostać’. Pol. śmignąć zestawia się z smagać 'uderzać’, zob. Brückner, SE, s. 533, Machek, ES, s. 507. — Może dźwiękona- śladowcze. — Rost (s. 150, przyp. 25) zapis Henniga nieprzekonująco wiąże z *maχnęti.
smakă
  • v., ninf.
  • smakować
  • Źródłosłów:
smardĕ
  • v., ninf.
  • śmierdzieć
  • Źródłosłów: *smfdi(U), *smŕdętj(aja?) do *smŕdĕti: poi. śmierdzieć śmierdzę, kasz. smĕrgec, srhergi, dl. smerźeś, smerźim eł smjerdzec, smjerdźi, cz. smrděti, smrdim, sła. smrdieť, smrdi słe. smrdęti, smrdim, sch. smŕdeti, smrdim, scs. smrsdĕti] smrszdę, bg. смярдя, maced. смрди, ros. смердéтпъ, смержу, ukr. смердгти, смердZясý, br. смярдзéць, z odpowiedników pozasłow. por. lit. smirděti, smirdziu 'śmierdzieć’, łot. smiŕdet.
smardi
  • n., m.
  • chłop
  • Źródłosłów: *smfde do *smfdd: stpol. smard 'chłop pierwotnie wolny, z czasem uzależniony wraz z gospodarstwem od panującego lub pana feudalnego’, także 'nicpoń, łajdak, łotr’, scs. smrbds 'plebeius’, strus. smbrds 'chłop’, ros. przestarz. смерд 'chłop pańszczyźniany’, także 'człowiek z ludu, prostak’, brus. dial. смердзь 'człowiek z ludu, chłop’ (Nosović). Prawdopodobnie derywat od *smfdĕti (zob. s.v. smarde), utworzony podob- nie jak ros. cnac 'Zbawiciel’ od спасать 'ratować, zbawiać , sch. uskok 'zbieg, uciekinier’ od uskóciti 'zbiec, uciec (o formacjach tego typu w językach słowiańskich zob. Vamant, OL, s. 273-4). — Pierwotne znaczenie śmierdzący człowiek, śmierdziel’, tak utworzona nazwa była PГZФ™т V°fT~7j wego stosunku do chłopów
smerdü
  • num.
  • ośmioro
  • Źródłosłów:
smėjącă
  • adi.
  • śmiejący się
  • Źródłosłów: *směj?tjaja do *smějati (sę), zob. smot-sə; mo zadiek- tywizowane w znaczeniu 'śmieszny’
smordlaine
  • n., f.
  • czarna porzeczka
  • Źródłosłów: *smordlině do * smordlinja: najbliższym odpowiednikiem formalnym (jednak z tematem twardym, tj. sprowadzający się do pierwotnego *smordlina) jest pomor. smårgləna, także smarhna, smərdləna, margləna (formy te powstały w wyniku rozmaitych przekształceń fonetycznych z pierwotnego *smor- dlina) 'Schwarze Johannisbeere, Gichtbeere, Bocksbeere (Ri- bes nigrum L.)’, także Taulbaum’, Traubenkirsche, Elzbeere (Prunus padus L.)’, por. także w podobnych znaczeniach o zbliżonej budowie pomor. smargəna (^= *smordina) rts.’, poi. dial. smrodzina fczarna porzeczka’, stpol. smrodyna fts.’, też czeremcha’, cz. smradina 'czarna porzeczka’, ros. смородина czarna porzeczka’, dial. też 'porzeczka’, ukr. смородина czarna porzeczka’, dial. też “porzeczka’. — Nazwana tak od właściwości zapachowych, por. Merkulova, Očегкi, s. 213. — ror. tez Budziszewska, Słownictwo, s. 288.
smölă
  • n., f.
  • żywica, piekło, piec do pieczenia
  • Źródłosłów: smoła, *V5 smole: pol. smoła Oboczny produkt suchej destylacji paliw stałych (węgla, drewna) w postaci czarnej lub ciemnobrązowej, oleistej cieczy’, stpol. smok fpix’, pomor. smuoła Tľeer’, dł. smoła Tech’, gł. smoła 'smoła’, cz. smula 'smoła, żywica’, sła. smoła 'ts.’, słe. smóla 'ts.’,sch. smóla 'ts.’, bg. смола 'ts.’, ros. смола 'ts.; dziegieć’, ukr. смола 'smoła’, br. смалá fts.’ — Pierwotne znaczenie 'smoła’; znaczenie ‘piekło’ w połabskim może pod wpływem niem. Pech, które dawniej oznaczało zarówno smołę, jak piekło; podobny rozwój znaczeniowy zaszedł także w słow. *рькśIъ 'smoła, potem także 'piekło’, por. scs. рьсьЫ 'smoła’, ale stpol. pkieł, poi. współczesne piekło Infernum’, cz. peklo ^ts.’ itd., zob. Brückner, SE,
smuk
  • nfl.
  • dobrze
  • Źródłosłów: Z dn. smuk 'schmuck, hübsch, sc
smut'ĕ
  • adi.
  • uprzejmy, przystojny, ładny, dobry
  • Źródłosłów: Z dn. smuk 'schmuck, hübsch, schon’,
sm'ot-să
  • v., inf.
  • śmiać się
  • Źródłosłów: smějati sę (z pierwotnego *smijati sę), *(jazs || ja) směję sę, {one) smĕjetis sę, *(oпг) směh sę, *smĕjętjaja: poi. śmiać sję, śmieje się, kasz. srhåc są, srheje są, dł. smjaś se, směju se, S\’ STn^e,so’ cz< ST1}åti se, směji se, stcz. smieti se, sch Sтгa\.^a> SтФ sai słe. smejati se, smejem se, cc maced w * SCS; Smijati sę> směM bĕ* сл*e> ’ • смее, ros. смеюсь, смеяться, ukr. смiятися
sneg
  • n., m.
  • śnieg
  • Źródłosłów: *śпèдъ, *sněgu: pol. śnieg, śniegu, kasz. sńeg, sńegu, dł. snĕg, sněga, gł. sněh, snĕha, cz. snih, sněhu, sła. sneh, snehu, słe. snęgr sneg a, sch. snijeg, scs. sněgz, bg. сняг, maced. снег, ros. снег, снега, ukr. снiг, снíгу, br. снег, снегу, z odpowiedników pozasłow. por. stprus. snaigis fśnieg’, lit. sniĕgas 'ts.’, goc. snaiws fts.’
snider
  • n., m.
  • krawiec
  • Źródłosłów:
snit'er
  • n., m.
  • stolarz
  • Źródłosłów: Pożyczka z dn., por. śrdn. snitker (|| smddeker \\snit. zer) 'Schnitzer, Bildner: Tischler', szlez.-holszt. Smttjer Holz- schnitzler, Tischler’.
snok
  • n., m.
  • wąż, padalec
  • Źródłosłów: Pożyczka z dn., por. lüneb. Snåk f. 'jede etwas größere ungiftige Schlange, bes. die Ringelnatter’ (Kück, Lüneb. Wb., s. 170), śrdn. snake m. i f. 'Schlange, Ringelnatter’, prus.- niem. schnäk 'Schlange, Ringelnatter’; końcówka nom. pi. -aj, *-i, przed nią zmiana к =± c.
snör
  • n., m.
  • sznur
  • Źródłosłów: Z śrdn. snör m (у snóre f.) 'Schnur, Meßschnur, Richtschnur’.
snör'ostă
  • adi.
  • obszyty, oblamowany
  • Źródłosłów:
snüp
  • n., m.
  • snop
  • Źródłosłów: sła. IZî%P1п™?^ГпS;™£ trtsl-snop’cz- S"0P’ ukr. снiп, br. c»on, z ođрoÄóГ'рoLbľ’n0S' Г
snüvăt
  • v., inf.
  • snuć (przędzę), prząść
  • Źródłosłów: snovati: pol. dial snować 'nawijać nici osnowy, robić osnowę; snuc , stpol. snować 'prząść’, poi. snuć m.in. 'skręcać nitkę^ z przędziwa za pomocą wrzeciona lub kołowrotka; prząsc , w podobnych znaczeniach kasz. snovac, dł. snowaś, gł. snować, cz. snovati (i snouti), sła. snovať (i snuť), słe! snovåti, sch. snovati, bg. сновá, maced. снове, ros. сновать, ukr. сну ваши, br. снавáць.
sodĕ
  • v., ninf.
  • sadzić
  • Źródłosłów: *sadit5 do * saditi: poi. sadzić, sadzę Okładać roślinę korzeniami w ziemię, żeby się przyjęła i rosła; sadzać, sadowić , w podobnych znaczeniach kasz. sagĕc, sagi, dl. sajzis^ saj- źim, gł. sadzić, sadzi, cz. saditi, sadim, sła. sadiť, sadi, słe. saditi, sadim, sch. saditi, sadim, scs. saditi, saz ę, g. ca , садúш, maced. сади, ros. садить, сaжу,ъ r. ca ’ джý, br. садзiцъ, саджу, z odpowiedmkow pozasłow. por. stind. sadåyati 'sadza’, irl. saidim stecke .
sodĕvaină
  • n., f., par. akc. C; par. morf. 12
  • owoce
  • Źródłosłów: *sadovina: gł. sadomrw owoce z sadu’ Obsť, sła. dial. sadovma drzewa o (Mal), stsch. sadovina ^f^'XTs^sadoX tady^drzewa^sle.&sadęvje 'owoce’, ros. dial. садóвue 'все sauy, ui* ?
sodlü
  • n., n.
  • sadło
  • Źródłosłów: *sadlo: pol. sadło, kasz. sad/tf, dł. sadło, gł. sadło, cz. sadło, sła. sadło, słe. salo, sch. salo, bg. сало, maced. сало, ros. сáлo, uкг. сáлo, br. сáлa. — Prawdopodobnie ten sam rdzeń, co w *saditi (por. sodę) z sufiksem *-lo, pierwotnie w znaczeniu tłuszcz obrastający, nasadzający się , zob. Bruckner, SE, s. 478-9, Vasmer, REW, II, s. 572 (z dalszą bibliografią).
soʒe
  • n., pl.
  • sadza
  • Źródłosłów: sadjě do *sadja: poi. sadza 'produkt spalania osadzający się z dymu w postaci czarnego proszku’, także sadze pi. tan- um, s po . tylko pi. tantum sadze, w tym samym znaczeniu i đЫ* 5aгe pL’ w odmiance literackiej tylko dza (w 7пГПe ^ * <ü\Z^ CZ‘ S^ze s£' ^ cz?ściej pL, sła. sadza (w znaczeniu fnbbV , J, v \ сáжa, z odpowiednikóTpozasbwT l " ags. i stnord. sót 'ts.’. ang soot W V suod™ pi. 'ts.’
soiken
  • v., ninf.
  • szukać
  • Źródłosłów: Pozyczka z dn., por. śrdn. söken (soeken, soyken) 'suchen’, szlez.-holszt. sanken 'ts.’
soikăs
  • v., ninf.
  • szukać
  • Źródłosłów:
som
  • adi.
  • sam, sam jeden
  • Źródłosłów: *sams: poi. sam, sama, samo 'sam jeden, bez innych, sam we własnej osobie (a nie kto inny)’, w podobnych znaczeniac kasz. sóm, sama, samo, dł. sam, sama, samo, gł. sam, sama, samo, cz. sam, sama, samo, sła. sam, sama, samo, s e. sam, sama, samo, sch. sam, sama, samo, scs. samu, g. c ’ само, ros. сам, сама, само, ukr. сам, сама, ca , . ^ сама, само, z odpowiedników pozasłow. Weich der- 'eben, gleich’, awest. harna-, Лaтa,’^^pólny; podobny, ten selbe’, goc. sama^'derselbe REW, II, s. 573 sam
somaic'ă
  • n., f., par. akc. C; par. morf. 13
  • samica
  • Źródłosłów: samica: poi. samica 'zwierzę płci żeńskiej , kasz. sam- ńica fts.\ dł. samica 'ts.\ cz. samice ts. , sła. samica ts. , słe. samica fts.; kobieta samotna’, sch. samica “kobieta samotna; samiczka (ptak); cela izolacyjna’, bg. lud. eaмицa samotny człowiek, samotnik, samotnica , br. самгца^ samica , por. także gł. sancka (z pierwotnego * samićka) ts. , z innym sufiksem ros. самка 'ts.’, ukr. самка ts. . Derywat od *sams utworzony za pomocą sufiksów *-гсa, *-ka.
somăc
  • n., m., par. akc. B; par. morf. 1a
  • samiec
  • Źródłosłów: *śaтьсь: poi. samiec 'zwierzę płci męsniej’, kasz. same 'ts.’, gł. sanc (z pierwotnego same) 'ts.’, cz. samec 'ts.’, sła. samec 'ts.’, słe. samec 'ts.; kawaler; samotnik’, sch. såmac *ka- waler; samotnik; łódź (pojedynka)’, bg. самец 'samiec’, lud. samotnik’, ros. самец 'samiec’, ukr. самéць 'ts.’, br. самéц ts. . Derywat od *samt (zob. s.v. som), utworzony za pomocą sufiksu *- ьсь.
somüd'olnă
  • adi.
  • własnej roboty
  • Źródłosłów: i, ^^odćlbnoje. cz. sarnodüny (samodĕlny) 'własnej ro- hå„L’ oryginaLay’’ słe. samodęlen 'spontan’, 'zu- M0ЛJňыI ? ł® ,’maced- самоделен 'własnej roboty’, ros. co- czeniu ^ S ì ^ ° ^ samej budowie ale innym zna- po1- samod^‘ny 'powstający bez udziału czynników ľiO postronnych, niezależny’, porTó^tóblTTI T~, biony domowym sposobem’, poi i 4,n„i samorobnt zro- mowej roboty’.
sonai
  • n., pl.
  • sanie
  • Źródłosłów: *sam, *sanjami: poi. sanie pi., stpol. też sani pi., dł. sane pi., gł. sanje pi., cz. sånĕ pi., sła. sane pi., słe. sam pi., sch. säone II säoni pi., bg. lud. сани pi., mace . ^ rcs. сáнu pi., ukr. сáнu pi., strus. sam p . , ^ sanbf. 'wąż’ cz. san J“°k’Sa. na pMaklę semantyczną poi. samce 'płozy u san , wskazują V , (|
sųs'odă
  • n., m.
  • sąsiad
  • Źródłosłów: *sęseda — w połabskim temat na *-a-, jak stråjə ryja, vayjə (v)uja, formy w innych językach słowian- skich sprowadzają^się doř ~~ sąsiad, kasz. sęsåd, dł. sused, d <,,, J!?CZą 's^iaď, por. poi. słe. sósęd, sch. süsjed, scs. sosěds V CZ‘ ^used’ sła- sused, ros. coced, dial. сусéд. ukr. cuctf br ™ maced- coced. chy jako przymiotnik: na 5Mse-^ ’ 'J'C^ ^ u ^na Egzar- moze więc pierwtotnie *śрśé<Ь adi v лsąsiedni;* ziemię’, bardzo archaiczne złożenie stosunpk ^ г.aźeiПí obok'; kiem *sssěsti wytworzył się wtórnie Ш(î 2 czasowni- s. 90-91 (z dalszą im.,
spacir'ot
  • v., inf.
  • spacerować, przejechać się konno
  • Źródłosłów: Pozna pożyczka z niem. spazieren lub dn. spatzćren;
spaidel
  • n., m.
  • wędzisko, wędlisko, pręt wędki, rożen
  • Źródłosłów: Pożyczka, por. śrdn. SP^P , też niem. bremeń. Spitt Bratspieß
spars
  • n., m.
  • szparagi
  • Źródłosłów: Pożyczka z dn. spars, spaars ts.
spelman
  • n., m.
  • muzykant
  • Źródłosłów: Pożyczka z dn. spelmann 'Spielmann, Musikant
spel'oją
  • v., ninf.
  • grać
  • Źródłosłów: Pożyczka z dn. speien 'spielen’
spet
  • n., m.
  • dzida
  • Źródłosłów: Z dn. spet 'Spieß’;
spet'ai
  • n., m.
  • słonina
  • Źródłosłów: Z srdn. spefc Speck des geschlachteten Schweines'
spină
  • n., f.
  • szafa
  • Źródłosłów: Z śrdn. spinde 'Schrank1;
splet
  • n., m.
  • kij wiklinowy
  • Źródłosłów: *svpleU, por. poi. splot 'splecenie, coś splecionego1, stcz. spletek 'chaos, pomieszanie’, słe. splet 'das Geflecht.
splint
  • n., m.
  • miara pojemności, ok. 2 miarek
  • Źródłosłów: Z śrdn. spint Hohlmaß für G^^^rz.
spodåncaistĕ
  • n., n.
  • stylisko (rydla)
  • Źródłosłów: Derywat od nie zaświadczonego w »bytkach połabskich deminutiwu na-Ä- *-**od spoden rydeľ (zob. s.v.), utworze™ za pomocą sufiksu -ŷM- zakonczeme -сщSiе sprowadza się zatem do *-čišče.
spoden
  • n., m.
  • rydel
  • Źródłosłów: Pożyczka z dn., por. śrdn. späde(n) 'Spaten’;
spölkă
  • n., f., par. akc. B; par. morf. 12
  • szpulka
  • Źródłosłów: Z śrdn. spóle f. 'Spule, Gerät
spör'ot
  • v., inf.
  • tropić
  • Źródłosłów:
sprinkpfert'ĕn
  • n., m.
  • szarańcza
  • Źródłosłów: Z niem. dial. Springpferdchen 'Heuschrecke’
srabonĕk
  • n., m., par. akc. B; par. morf. 1a
  • zupa z krup owsianych
  • Źródłosłów: *śгьЬaпiкô: dokładnych odpowiedników brak, ale por. kasz. sårbotka 'rzadka zupa, np. zacierka1, gł. srĕbanje chłeptanie, siorbanie; rodzaj zupy’, cz. stŕebanina 'napój, który się żłopie’, scs. srbbanije 'geschlürfte Suppe, Brühe ; derywaty o ^ *serbati у *sfbati, może też *srbbati 'siorbać , por. po . s*or c 'pić płyn lub jeść rzadką potrawę głośno wciągając je us aш, chlipać’, kasz. sårbac ‘ts.’, dł. sŕebaś 'ts., g . sre c s., • stŕebati 'ts.’, sła. strebať 'ts.’, s^e- bati\\ sr a i ' ' сербам %ś.\ ros. сербáть, także сёрбатъ s., u 'ts.’, br. сярбáць II сёрбаць PED, s. 136;
srebrü
  • n., n.
  • srebro
  • Źródłosłów: *sbrebro: poi. srebro, kasz. srebro, dł. slobro, gł. slebro, cz. stnbro, sła. striebro, słe. srebro, sch. srebro, scs. SъгeЬю, bg. сребрó, maced. сребро, ros. серебро, ukr. серебро, także срiблó, br. серабрó, z odpowiedników pozasłow. por. lit. sidåbras 'srebro’, łot. sidrabs ts.’, stprus. sirablan acc. sg. ts.’, goc. silubr ts.’, stwn. silabar ts.’, niem. Silber ts. ;
sredă
  • n., f.
  • środek, ośrodek, miękisz
  • Źródłosłów: *serda, *na serdĕ: poi. środa trzeci dzień tygodnia’, kasz. stŕoda ts.’, dł. sŕoda ts.’, gł. srjeda ts.’, cz. stŕeda fts.’, sła. streda ts.’, słe. sreda fśrodek; środa’, sch. srijeda fts.\ scs. srĕda ts. , bg. среда 'środek’, сряда 'środa’, maced. среда Ъ. ros. среда (cerkiewizm), dial. także середá ts.’, ukr. сере a s. , br. серадá ts.’, strus. sereda 'środek; środa’.
sredületnĕ
  • n., n.
  • przypadający na połowę lata
  • Źródłosłów:
sredül'ăt
  • n., m.
  • dzień świętego Jana
  • Źródłosłów: *serdolětö — kalka niem. Mittsommer 'die Mitte des Sommers, die Zeit um den Johannistag’, synonim wyrażenia Ansə-dan (zob. s.v. Ansə).
sretkă
  • n., f., par. akc. B; par. morf. 12
  • miękisz, kruszyna, okruch
  • Źródłosłów: *serdska: dł. środka 'das Mittlere, das Weiche im Brote, Krume, Bröckchen’, gł. srjódka 'Brosame, Krümchen, Bröcklern’, cz. stndka 'miękisz (chleba), por. tez w po o nych znaczeniach o innej budowie słowotwórczej s e. ^ 'der innere Teil einer Sache: die Brotkrume; das Kernhok der Bäume; das Fleisch der Früchte, stpol. dek chleba'. - Derywat od *śeЫa zob. ..у. wyjścia dla znaczenia 'kruszyna, okruc (c ) kawałek dek (chleba), miękisz (chleba)', a następnie taiękki kawałek chleba’, 'okruch (chleba)’.
sribarnĕ
  • adi.
  • srebrny
  • Źródłosłów: *śмeЬгъпф, *SьтеЬтьпZJЪ (smad z srdn-, zob. s.v.) tzw. forma długa (złożona, zaimkowa) do por. poi. sre- bmy. kasz srebrni, dł. dial. slobmy, gł. sleborny, cz. stnbrny, sła strieborny, słe. srebfn, sch. srebm, scs. «»гебтым, bg. срéбърен. maced. сребрен, ros. dial. серебрении (Dal), ukr. сргбний. — Derywat od *śъгeЬгo utworzony za pomocą sufiksu *-ьп-.
sridnĕ
  • adi.
  • średni, środkowy
  • Źródłosłów: *serdbmjb (lub może *serdbnjbjb), * serdbnsjb (względnie *serdbnjbjb) palbcb: poi. średni 'pośredni, przeciętny pod jakimś względem’, stpol. średni (także strzedni, śrzedni) 'ts.’, także 'położony pośrodku, w połowie czegoś’, średni palec, kasz. stŕědni ts.’, dł. sŕedny 'mittlere, mittelste’, sŕedny pale Mittelfinger’, gł. srjedźny 'środkowy; średni’, cz. stŕedm 'ts.’, sła. stredny^ ts.’, słe. srędnji ts.’, srędnji prst Mittelfinger’, я bredni, środkowy’, scs. srědbńb ln der Mitte be findlich, Mittel-’, hg.^срéден 'średni, środkowy’, maced. cpe- eн s.j ros. средний (cerkiewizm, u Dala też серéднии) ts.’, сре кии палец, ukr. серéднiй ts.’, br. сярéднi ts.’, сяреднi iгалец. Derywat od *serda 'środek’ (zob. s.v. sredə), utworzony za pomocą sufiksju *-ьп- || *-bnj-. — Połab. sridnĕ
staʒ'ă
  • n., f.
  • ścieżka
  • Źródłosłów: W tym samym znaczeniu także deminutiva: poi. Wfaľ dl. scazka, gl. scezka, cz. stezka, sla. słezka.
stal
  • n., m.
  • stajnia, obora
  • Źródłosłów: Z dn. Stall 'Stall’, zapożyczone w formie nie zmienionej
stal'ă
  • n., f.
  • stajnia, obora
  • Źródłosłów:
stamil
  • n., m.
  • trzmiel
  • Źródłosłów: *ščьтeIь, *ščыпеГь, zob. Słownik »í'ćьте/ь (także « , *áйт€Й!, por. poi. trzmiel, dial. «î s ffÄffbf «А* «;í Pľ7i/ sW śtcz. šćтei, sła. dmef, słe cmeŕj, dial. scemeij,
stand'ai
  • n., f.
  • żelazny drąg
  • Źródłosłów: Z śrdn. stange 'Stange’
staudinăc
  • n., m., par. akc. B; par. morf. 1a
  • studnia, źródło
  • Źródłosłów: łe. studenec Quelle’, sch. studenac Siaцi ~ stavəс fźródło; studnia’, scs. śî,uđeпьсъЪrmvn ÄT~ " —~~ студенéц 'źródło z zimną wodą’ (Gern?A AЪēгшiđ’> bg. dial. ‘źródło’, ros. dial. студенéц. студениá стпУдeнeц także o innej budowie słowotwórcze! oni stu
staul
  • n., m.
  • krzesło
  • Źródłosłów: Z śrdn. stół 'Stuhľ,
stavăc
  • n., m., par. akc. B; par. morf. 1a
  • suszarnia
  • Źródłosłów: Pozyczka z dn., por. srdn. stov , «Stube’; barer Wohnraum
ståblü
  • n., n.
  • źdźbło
  • Źródłosłów: *sUblo (zamiast *stbblo): do psł. *stbblo || *stbbh\ poi. źdźbło, rząd. ździebło łodyga roślin trawiastych, zboż , kasz. stebło ts.; odrobina, okruch’, dł. spło Halm, Grashalm, Korn- halm, Getreidehalm, Strohhalm’, cz. stebło 'źdźbło, słomka’, sła. stebło 'źdźbło’, słe. stebeł || stebło 'Stengel, Baumstamm’, sch. ståblo 'drzewo, pień; łodyga’, scs. stbbłije Tialme’, bg. стъблó U стеблó łodyga; pień’, maced. стебло 'pień’, ros. стебель, gen. стебля łodyga, źdźbło; trzpień, trzonek’, u Dala też стеблó trzon, rączka, uchwyt’, ukr. стебéльце łodyga, źdźbło’, dial. też стебель, стеблó 'ts.’, br. сцяблó 'ts.; trzpień, trzonek’.
ståpaică
  • n., f.
  • szprycha
  • Źródłosłów: stupicĕ do *stspica: poi. dial. śpica 'szprycha’, stpol. spica, stpica, szpica 'ostro zakończony kij, używany do popędzania bydła, oścień; szprycha (koła)’, kasz. spica m. in. szpryc a; okrągły szczebel w drabinie wozu żniwnego; drut do ro ote ręcznych’, dł. spica || spica 'szprycha (koła)’, gł. stpica ts. cz. eptce ts stczĕ stpicĕ 'szprycha (koła)’, sła. spica ts.’, cnihmT SPACa, î' ’ SCL Spica '^Prycha’, bg. спúцa ts.’, ros. br nåwt do robótek ręcznych; kołek’, ukr. спúця W, цa szprycha , strus. stspica, stbpica Pflock, Holznageľ.
ståup
  • n., m.
  • ołtarz
  • Źródłosłów: *SЦрś. poi. słup 'pionowv element к j l lub przytrzymujący coś, filar, paľ w stnnf°t P?dPierający kół, rzadziej słup kamienny, wbitv w , ?1eй drzewa, funkcje’, 'znak graniczny’, 'tzw shos^’ imającyróżne woźny sądowy ogłaszał pozwy, wyroki * Jy’ {£>, P°d którym niany lub inny będący przedmiotem kultu hľkJ sl,up.drew- rzeźba’, kasz. slup 'słup’, dl. slup 'ts ’ el ,i„i ' P°sąg’ cz. sloup 'słup’, sła. sttp 'ts.’, sie s o7p t *°Л ^ stbp* 'Säule, Turm’ ros. przestarz. столп’ cmoen słup, filar’, br. cmoyn 'ts.’ ’
stąd'ai
  • n., f.
  • sznurowadło
  • Źródłosłów: *stęgy, *stęg5vy — rdzeń ten sam, co w *tęgnęti (zob. tągne)', najbliższym odpowiednikiem (bo z tym samym wo- kalizmem) jest ukr. стяга 'pasek’, por. z innym wokalizmem (*stęg~, *V5stęg-) w podobnych znaczeniach poi. wstęga, rzadziej stęga (Brückner, SE, s. 635) 'szeroka wstążka, szarfa (z dawniejszego 'taśma, pasek’), dł. stuga 'Senkel,^ Riemen, cz. stuha, stouha 'wstęga’, strus. vsstugy 'pasek, pas , bg. di . стéгa 'sznur do wiązania bydła’ (Gerov).
stefjol'ă
  • n., m.
  • ojczym
  • Źródłosłów: Kalka z niemieckiego, por. niem. Stief- śrdn. stěfvader ts.’ Pierwszy ralon zoze ^ po(ab. Mз życzką z dn., por. np. bremen. b / » wskazywać, że 'ojciec, tata’ (zob. s.v.).
stegnü
  • n., n.
  • lędźwie, biodro
  • Źródłosłów: *stegno: pol. ścięgno (z wtórną nazahzacją) silne pasmo stanowiące zakończenie mięśnia, PЯУ^P*»«?8 s|ę d,° k?s,d’> dł. sćoano 'Oberschenkel, Lende, Hüfte, Schinken , gł. scehno 'Schenkel; Schinken’, cz. stehno 'udo’, sła. stehno ts.' słe. stegno ts.’, sch. stegno 'ts.; udziec’, scs. stegno, stbgno Schenkel; Bein’, ros. przestarz. i reg. стегно udo; biodro , ukr. стегнó fudo’, br. сцяźнó ts.
stenaic'ă
  • n., f., par. akc. C; par. morf. 13
  • pluskwa
  • Źródłosłów: *stĕnica: cz. stĕnice, słe. stęnica. — Derywat od *stena (zob. s.v. sťonə) utworzony za pomocą sufiksu *-zca; nazwa od tego, że pluskwy są w ścianie; ze ścianą związana jest też nazwa pluskwy w niemieckim (Wanze, zob. Kluge, EW, s.518; por. też niem. potoczne Wandlaus 'pluskwa’, dosłownie 'wesz ścienna’); o sufiksie -ica w funkcji tworzenia derywatów odrzeczownikowych związanych z przedmiotem wyrażanym przez podstawę zob. Słownik prasłowiański, t. 1, s. 98.
stepă
  • n., f.
  • szczapa, drzazga, trzaska
  • Źródłosłów: „ ščeрa (у śčерг): pol. dial. szczepa Tcawałek drzewa do pieca, trzaska szczep 'rąbane drzewo’, poi. ogólne szczep 'ga- plemieVńd^li61116^ ,drz®wa ow°cowego wsadzona w dziczkę; i , kasz. scepa Ttawalek porąbanego drzewa, drewko
step'ă
  • v., ninf.
  • łupać, rozszczepiać
  • Źródłosłów:
stig
  • n., m.
  • dwadzieścia
  • Źródłosłów:
stilenă
  • adi.
  • cielny
  • Źródłosłów: *s5telenaja — derywat prefiksalno-sufiksalny od *telę (zob. s.v. tilą)ü, z rzadką w połabskim redukcją *5 w sylabie na- głosowej; dokładnego odpowiednika formalnego brak, ale por. w tym samym znaczeniu od tego samego rdzenia poi. cielna, kasz. celnå, dł. sćelna, gł. sućelna, dial. celna, cz. stelnå, sła. teina, słe. stęlna, sch. steona, stelna, bg. тéлна, dial. стéлна, ros. стельная, ukr. тгльна, br. цельная.
stilĕ
  • v., ninf.
  • wstrząsać, potrząsać, rozsypywać; słać
  • Źródłosłów: stelje(ts), * stel je (ts) postelję do *stblati, *stelję: pol. siać (reg. tez ścielić), ścielę 'urządzać posłanie, zaścielać łóżko; ľaTnb°ľyWaCiSi°^legowisko’’ stP°L «toć, stlać 'rozpoście- biŕV>ncJS ° Г0Z^^a^ sternere’, kasz. scelec, sceli 'słać, ro- łać’ dł ZaS a^’ Цaść ściółkę w oborze, stajni, podście- s, s arsze stłaś, sćelu || sćelom 'ausbreiten, streuen’,
stiną
  • n., n.
  • szczenię
  • Źródłosłów: *scenę, *scenętm pol szczenię, szczenięcia, pl. szczenięta 'młode psa i innych zwierząt z rodziny psów’ w tym sa mym podstawowym znaczeniu kasz. sceną, ščeпqсa, dł. śćeńe śćeńeśa, gł. śćenjo, sćenjeća, cz. šièпé, śtĕnĕte, sla. stena, śteńat a, słe. ščeпe, śćeneta, sch. śtene, śteneta, cs. śtenę, śtenęte, bg. щенé, pl. щенéтa, ros. щенóк, dial. też щенi, pl. щенята, ukr. щеня, щенягпu, br. шчаня || шчанё.
stinte
  • n., pl.
  • stynka (ryba)
  • Źródłosłów: Pożyczka z dn., por. śrdn. stint Stinte’, lüneb. Stint Ts.’;
stok
  • n., m.
  • kij wiklinowy
  • Źródłosłów: Z dn. Stock 'Stock’;
stol
  • n., m.
  • stal
  • Źródłosłów: Z śrdn. stal fStahľ.
storĕ
  • adi.
  • stary
  • Źródłosłów: *starsjb. * star sjb tata, *stanjb (raioeń , л starają, *staroje, *stariji, * najstarĕibśbl Лп Z°^' S'v'^ stara, sch. star, stan, scs. s an, bg. стар, maced^V “ ’ старый, стар, стара, старо ukr. старúй, br. старīг od powiedmkow pozasłow. por. ht. stóras Щек, stark,?scW stnord. storr groß, gewaltig, wichtig, mutig’.
storĕ
  • v., ninf.
  • starość
  • Źródłosłów: *starbje: cz. stan 'starość, wiek’. ,
storĕ
  • adi., pl.
  • starzy, rodzice
  • Źródłosłów: *stariji: forma przymiotnika^ uzy wej;
storĕk
  • n., m., par. akc. B; par. morf. 1a
  • zakwas, zaczyn
  • Źródłosłów: *stariks- derywat od *star> (zob. s.v. I. storę) z sufiksem *-!<--• nazwa od tego. że zaczyn jest porcją ciasta żytniego pozostawioną z poprzedniego wypieku a więc starym ciastem’; w innych językach slow. brak dokładnych odpowiedników for- malnych o tym znaczeniu.
stornă
  • n., f.
  • strona
  • Źródłosłów: *k* stomĕ, * na stomę, *na stome, * stome, (v)obe stome, *na (v)obĕ stomĕ: pol. strona Ъoк, po- Vi-nia czegoś, wyznaczona z określonego punktu patrze- wierzcnn c _ okolica’, w tych samych podstawowych znaczenia * „frona. dł. strona, gł. strona, cz. strana. sła. strono
storo
  • n., f.
  • ostatnia kwadra księżyca
  • Źródłosłów:
storüstă
  • n., m.
  • sołtys
  • Źródłosłów: *starosta. dozorca dworski’, cz. starosta 'prezes, przewodniczący; bur- m°s°rz wójt, sołtys’, sla. starosta 'ts.’, ros. староста starszy, przełożony; sołtys’, 'starszy brat (cerkierwne) , ukr староста 4s.’, br. староста 'ts.’ - Derywat od stan z sufiksem *-osta,
stot
  • v., inf.
  • stać
  • Źródłosłów: *stati (±= *stojati), *χstjeśb ty to stati (^= *stojati), *stoji(ts): pol. stać, stoję, kasz. stojec, stoji, dł. stojaś, stojm, gł. stejeć, steji, cz. stati, stojim, sła. stať, stojim, słe. ståti, stojim, sch. ståjati, stojim, scs. stojati, stoję, bg. стоя, стоúш, maced. стой, ros. стоять, стою, ukr. стояти, стою, br. стаяцъ.
stovaidlĕ
  • n., n.
  • pastwisko ogrodzone, zagroda
  • Źródłosłów: *stavidlo.. poi. stawidło 'ruchoma zast wody (w kanale, rzece, stawie)’, kasz. siaS,WUjąca ilość 'cztery paliki wbite w jezioro lub rzeU hi ’ przestwz. dl. siawidlo 'das Stockwerk eines HausL 1 moczenia bu’, widio’, sla. stavidlo 'ts.’, scs. stavilo ’aтaìпí' ^тđU> 'sta' 'ts.’ — Derywat od *staviti (zob. s.v. stově) wi» стaвiлo mocą sufiksu *-dlo; odpowiedniki w рośźсźeeóWь”У ^ P°‘ słowiańskich mogą być tworami paralelnymi od śii'?ZУ ach leżnymi, zwłaszcza kiedy występują w гбŁуÄЖ połabskim formacja ta występuje w dwóch znaczeniach iåko nazwa przestrzenna (zob. I. stovajdle) oraz jako nazwa wy tworu ( kopka lnu, tj. cos, co powstało w wyniku ustawienia związanego w pęczki lnu ).
stovĕ
  • v., ninf.
  • postawić, podstawić
  • Źródłosłów: *stavi(tö), *stavi(tö) mu do *staviti: stpol. stawić 'umieścić, postawić; zbudować; zbudować przegrodę na rzece’, też w znaczeniu niedokonanym *budować, stawiać’, współcześnie tylko w wyrażeniach frazeologicznych, np. stawić opór 'przeciwstawić się’, pomor. stavic niedok. 'stellen; hinstellen; Иe- fern, zur Verfügung stellen’, dł. stawiś || stajiś, stawim\\ stajim niedok. 'stellen; stehen machen, stillen’, gł. stajić, staji 'posta wić, wznieść, ustawić; wybudować’, cz. rząd. stavtti, s amm fstawiać’, sła. rząd. staviť, staw 'postawić, Płożyć dok. stdviti, stävim 'aufstellen, setzen; zum Stehen bringe , aufhalten’, sch. stäviti, stamm 'postawić, po0ZУ^’ -ňавя vüi, stavťę 'stellen; zum Stehen bringen, g- • ставuш ts.’, maced. cmaeu 'połDŻyć posUmc^zas^^^^, st°ł) ì ros. ставить, ставлю stawiać, kł >' ... m na-v стáвлю ts.’, br. стáвiцъ ts.’
störĕ
  • v., ninf.
  • podpierać, opierać, wspierać
  • Źródłosłów: Z śrdn. sturen 'stützen, steuern’;
stört'ol
  • v., ninf.
  • upaść
  • Źródłosłów: Z śrdn. störten 'stürzen’;
stųpĕt
  • v., inf.
  • stpąpnąć, wejść
  • Źródłosłów: stępi (doi z dn., por. dal || del || doi). DO 11 do*)» *st№>, stąpić, stąpię postawić stopę, stąpn ? i stpol. 'ts.’, dł. stupts, stupju у stupim 'ts nost str>Pic stupi 'ts.’, cz. przestarz. stoupiti, stoum'm W* ’ g1' stupii' sła. stńpiť, stupi 'nadepnąć; zrobić krok w»;ľ-SC’ PГZУSí^Pić’, stępili, stępim 'ts.’, sch. stńpiti, SйрíпД J [’ post!U>ić’, słe. ptę 'schreiten, treten’, bg. стíпя, стéпuш "'stan, ^№t'' Słp' Lok, wejść, przystąpić’, maced. cman^ts ’ t?’ P°SUWìí ступлю 'ts.’, ukr. ступúтu, ступлю 'ts.’, br. cmST’’
stųpinĕ
  • n., n.
  • stąpnięcie
  • Źródłosłów: *stępenbje do *stępiti (zob. s.v. stępĕt).
stųpo
  • n., f.
  • stępa
  • Źródłosłów: stępa: pol. stępa, kasz. stąpa, dł. stupa, gł. stupa, cz. stou pa, sła. przestarz. stupa, słe. stępa, sch. stiipa, bg. сшпa, ī°*' cmyna, ukr. cmyna, br. cmyna. Pożyczka z Stampfe’, por. ags. stampe f., stwn. stampf,20 \ a ’
strafojĕ
  • v., ninf.
  • karać
  • Źródłosłów: Pożyczka, por. niem. strafen Tcarac, ukarać , srdn. straffen. strafen Ts.’;
strafonĕ
  • n., n.
  • karanie
  • Źródłosłów: (straf-)- aпъje, zob. s.v. strofojě.
strafų
  • n., f.
  • karanie
  • Źródłosłów: Późna pożyczka z niem. Strafe;
straipovă
  • adi.
  • strupowaty, pokryty strupami
  • Źródłosłów: *strupavaja, *strupavaja golva do *strupavs: cz. rzad. stru- pavy "pokryty strupami’ — derywat od *strup6 utworzony za pomocą sufiksu *-av-, por. poi. strup "skorupa tworząca się na przysychającej ranie albo pękniętym wrzodzie’, kasz. strĕp ’dL tśuP ťts-’» g*- trup Ts.’, cz. strup Ts.’, sła. rząd. i książk. scs. maced. siruL^Wunde *v”"P 'G'ľ’ S?’ Strüp 'Kinderausschlag’, rZZ T tLľľrindmS\ bg. стрýпей W, ll rmnim Vггчeto’ 0, öuiup , iDaCeCL. струп ts krosta, ros. струп 4s.\ ukr. empyn 4s ’ br empj/n ts.
straizĕ
  • v., ninf.
  • strzyc
  • Źródłosłów: *striże(U), *striżem>je do *strigti, *stńgę: poi. strzyc, strzygę, kasz. stŕic, stŕĕze, dł. stśigaś, gł. tŕigać, stcz. stnei, stŕihu, cz. stŕihati, sła. strihať, słe. strici, strizem, sch. strHći, stnżem, scs. siriśti, strigę, bg. стпрúжa, (dial. też стригá), стрúжeш, maced. стриже, ros. стричь, стригу, ukr. стрúгти, стригу || стрижу, Ъг. стрúгчы; z odpowiedników pozasłow. рог. ags. strican 'streichen’, stwn. strihhan ts.’jlac. stringö, stringere, strinxl, strictum,
straizvoi
  • n., f.
  • nożyce
  • Źródłosłów: *striźbvy: z sufiksem *-bv- od *strigii, *stńgę (zob. s.v. straszę), por. od tego samego rdzenia z innym sufiksem słe. przestarz. striźnice 'Schaffschere’.
strak
  • n., m.
  • strychulec; osełka do kosy
  • Źródłosłów: Z dn. Stnak "Streicher, Bez.ächnung
strangă
  • adi.
  • ozdobny, przystrojony
  • Źródłosłów: Z śrdn. strenge 'starr, schroff, gerade gestreckt’;
strau
  • n., m.
  • słoma
  • Źródłosłów: Późna pożyczka z dn., por. lüneb. Strou 'Stroh’.
stråjefkă
  • n., f., par. akc. B; par. morf. 12
  • siostra ojca, ciocia
  • Źródłosłów: *stryjevska: derywat od stråjə utworzony za pomocą sufiksu *-evöka jak vau̯jefkə od vau̯jə.
stråjă
  • n., m.
  • stryj, brat ojca
  • Źródłosłów: stryja obok powszechniejszego *stryjbi pol. stryj, dial. s ryja, kasz. strij, cs. stryjb, ros. cmpou, ukr. cmpuu, br.
strelĕt
  • v., inf.
  • strzelić
  • Źródłosłów:
stren
  • adi., m.
  • motek przędzy
  • Źródłosłów: Późna pożyczka z dn. strån 'eine bestimmte Anzahl Fäden des gehaspelten Garns, Zwirns, Seide etc.’
strez
  • n., m.
  • strzyżyk
  • Źródłosłów: *streżb (obok *striżb): stpol. strzeż rstrzyżyk, Troglodytes parvulus’, pol. strzyzyk, dial. też strzyż Ts. , pomor. strxz Ts.’, dl. stśěz 'Zaunkönig, Regulus’, gł. sirěz, strĕzik Ts.’, cz. dial. moraw. stfiz (literac. stŕizlik) 'strzyżyk’, słe. stręźek, strężić Ts.’, sch. strijeż 'Zaunkönig’, cs. striżb 'mysikrólik, Regulus’, ros. стриж T>rzegówka, Riparia’. Por. strezěk.
strezĕk
  • n., m., par. akc. B; par. morf. 1a
  • strzyżyk
  • Źródłosłów: *strěziks, *Mгéžiкa. — Deminutivum od strez (zob. s.v.).
strid'ån
  • n., m., par. akc. A; par. morf. 2/4
  • kaczor
  • Źródłosłów:
strid'ĕ
  • v., ninf.
  • kłócić się
  • Źródłosłów:
strid'ă
  • n., f.
  • kłótnia
  • Źródłosłów:
stringojĕ
  • v., ninf.
  • zaprzęgać
  • Źródłosłów: Najprawdopodobniej późna pożyczka z dn. (lüneb.) string’n 'strängen’;
striz
  • n., m.
  • szron
  • Źródłosłów: *śeгžь: poi. śryż m., także śryz 'zlodowaciałe bryłki śniegu, drobny lód’, stpol. śrzeź 'szron’, dł. srěśf., dial. też sreź{., strĕz f. 'Grundeis’, gł. srězi. 'cienki lód, kra podwodna; szron’, cz. striz i. ledovå tffśť, ledovy skraloup’, dial. las. skŕiz f. 'marznący deszcz’, sła. dial. striez Tera; szron’, słe. sręz Hauhreif; Reif an den Mauern; Roheis; das erste dünne Eis; Treibeis’, sch. srijeś 'szron, szadź’, bg. скреж m. 'ts.’, tu też cz. tnśť (śť w wygłosie oraz zanik nagłosowego s- pod wpływem czasownika tŕiśtiti, zob. Machek, ES, s. 482). — Spółgłoski t i k w niektórych językach są wtórne (wstawne), zob. Leszczyński, Kierunki zmian; z dalszych nawiązań por. poi. szron (stpol. śrzon±== *serns) 'ścięta w lód rosa albo mgła osadzająca się na różnych przedmiotach’, przen. 'siwe włosy, siwizna’, cs. srěns “biały’, słe. sręn 'szron’, ros. серен 'zlodowaciała skorupa na śniegu’, lit. śerkśnas 'weißgrau, schimmelig’, zob. Brückner, SE, s. 534-5; Vasmer, REW, III, s. 24 (z bibliografią).
strox
  • n., m.
  • strach
  • Źródłosłów: *straχs: poi. strach, kasz. straχ, dł. tśach, gł. strach, cz. strach, sła. strach, słe. strah, straha, strahu, sch. strah, stråha, scs. straχs, bg. страх, maced. empae, ros. страх, страха, ukr. страх, страху, br. страх, страху.
strol'o
  • n., f.
  • promień
  • Źródłosłów: Z ťrdn. stråle f. 'Strahl’;
strosaivĕ
  • adi.
  • bojaźliwy, nieśmiały, tchórzliwy
  • Źródłosłów: *straśivsjb: stpol. straszymy Tmdzący strach’, lękhwy, bo- jaźliwy, tchórzliwy, timidus, pavidus’, gł. straśiwy 'nieśmiały, bojaźliwy’, dł. tśaśywy Ts.’, cz. przestarz. i rząd. straśivy Ts.’, sch. stråśiv Ts.’, scs. straśivs 'ts.’. — Derywat od *straχsz su- fiksem *-ivs, Zob. Vaillant, GC, ГV, s. 478.
strotkă
  • n., f., par. akc. B; par. morf. 12
  • uliczka
  • Źródłosłów: Deminutivum od strato (zob. s.v.), utworzony za pomocą rodzimego sufiksu -kə
stroto
  • n., f.
  • ulica
  • Źródłosłów: Z śrdn. stratę f. Landstraße, städtische Straße’
strötă
  • n., f.
  • tchawica
  • Źródłosłów: Pożyczka, por. śrdn. strote || strottei. TCehle, Gurgel, Luft- und Speiseröhre’ oraz fryz. strött Kehle, Schlund, Luftröhre’;
strund
  • n., m.
  • godzina
  • Źródłosłów: Pożyczka, por. śrdn. stund, stunde f. 'Stunde; bestimmte Zeit; Zeit iiberh.; mal’, dn. lüneb. Stunn’ 'Stunde’.
stüjenĕ
  • n., n.
  • stanie
  • Źródłosłów: *stojěnbje do *stati, *stoję (zob. s.v. stoť)
stüpă
  • n., f.
  • stopa, podeszwa
  • Źródłosłów: * stopa. poi. stopa 'dolna г7рíг плт j
stüpin
  • n., m.
  • stopień, podnóżek
  • Źródłosłów: stopem, *stopeni (obok *śíoрьпь, *stepenb): poi. stopień, stopnia m. 'schód’, gł. stopjeń, stopnja m. 'ts.’, br. стóпень, стóпня m. 'stopień, szczebel’ (Nosovic), z wokahzmem e por. i .w i « гí7лí7л1чû1^ CГC с/r Tif Tl h m. sch 'St- ros. степень, степени!.
stüpkă
  • n., f., par. akc. B; par. morf. 12
  • miska, miedniczka
  • Źródłosłów: Z śrdn. stóp Trinkbeher, Hohlmaß z sufiksem deminu- tywnym -кэ
stüt'o-să
  • v., ninf.
  • opierać się
  • Źródłosłów: Z śrdn. stütten “stützen’;
st'aibål
  • n., m., par. akc. A; par. morf. 2/4
  • łata, łatka
  • Źródłosłów: skubał?. prawdopodobnie z sufiksem -ål±= *-бIō do * skubali, *skubüi, zob. s.v. sťajbenĕ.
st'aibenĕ
  • n., n.
  • łatanie
  • Źródłosłów: *skubenbje do *skubiti (|| *skubati, z pierwotnego *skubsti): poi. skubać, skubię, dawne skuść 'szarpać, targać; obrywać, wyrywać po kawałku; rozdzielać zbite włókna’, w podobnych znaczeniach dł. skubaś, skubju || skubam, gł. skubać, skubje, cz. s^cz" sküsti) skubu, słe. skubsti, skubem, sch. skupsti, s u ĕm, bg. скýбя, maced. скубе, ros. dial. скубý, скустъ.
st'aibă
  • n., f.
  • chleb
  • Źródłosłów: *skyba, *skyby, *skybę, *vs skybĕ — pożyczka ze stwn. sciba 'Scheibe’, por. także w poi. skiba 'wąski pas ziemi odwalany na bok odkładnią pługa przy oraniu’, kawałek, porcja czegoś odkrajanego, najczęściej chleba; duża kromka (chleba), pomor. sk'iba Ts.’, dł. skiba Ts.’, gł. skiba tewałek (chleba, ciasta)’, cz. dial. i stcz. skyba, współczesne literac. skyva 'bwałek chleba, kromka’, sła. dial. skybka kromka (chleba) (Kalał), z poi. wyraz ten dostał się też do języków wsch.-słow: ros. скúбa 'kromka chleba’, ukr. скúбa Ts.’, br. CKl6a ™-
st'ain'o
  • n., f.
  • stodoła
  • Źródłosłów: Z dn. *skün(e) 'Scheune’, por.dn. lüneb. Schürt 'Scheune’,
st'aiplaict'ă
  • n., f.
  • pasierbica
  • Źródłosłów: *skuplićbka — derywat feminatywny na *- ićka od sťaj,- рiэс (zob. s.v.). — Ze względu na konsekwentne zapisy z „tia” w wygłosie mniej prawdopodobna wydaje się rekonstrukcja z sufiksem Ысa u Brucknera (ZfslPh, VII, s. 34). — Brak odpowiedników w innych językach słow.
st'aiplăc
  • n., m., par. akc. B; par. morf. 1a
  • pasierb
  • Źródłosłów: *skuphcb, lub może ś(ź)кuрIъсъ: etymologia niepewna. Bruckner (ZfslPh, VII, s. 47) wiązał z stcz. śćipata 'consobrini’,
st'auko
  • n., f.
  • szczupak
  • Źródłosłów: *ščuкa, *śćukdvy: stpol. i poi. dial. szczuka, kasz. ščёка, gł. šсикa, cz. śtika, sła. śťuka, słe. śčúкa, sch. śtuka, bg. щука, maced. штука, ros. щука, ukr. щука, por. też dł. śćuk.
st'onă
  • n., f.
  • ściana
  • Źródłosłów: stena: poi. ściana 'pionowa płaszczyzna ograniczająca lub przedzielająca wnętrze budynku’, kasz. scana 'ts.^, dł. sćěna 'ts.’, gł. scena 'ts.’, cz. stena 'ts.’, sła. stena Ts.’, słe. stena, sch. stijena 'skała, urwisko’, scs. stena Wand Mauer , bg. стена 'ściana, mur’, maced. стена %s., skała, ściana skalna’, ros. стена 'ściana’, ukr. emma Ts., br. сцяна.
st'öraip
  • n., m.
  • skorupa, łuska, łupina, muszla
  • Źródłosłów: skorupö (II * skorupa), *skorupi (lub może * skorupy), рог. (z rozmaitymi przekształceniami) poi. skorupa 'zwierzchnia twarda powTłoka czegoś (np. jajka); ułamek rozbitego naczynia glinianego’, kasz. skorĕpa fts.’,pomor. sfaórepa rts.; muszla ślimaka’, dł. śkórp, śkórpa Schale’, gł. skorpa łupina (orzecha)’, cz. śkraloup, stcz. skoŕupina 'skorupa; kożuch (na mleku)', sła. šкгирiпa 'skorupa’, słe. skralup Kruste, Rinde’, skorlüp 'Milchrahm’, skorlupa Eierschale’, śkorlup, śkralüp Sahne’, sch. skorup fts.\ ros. скорлупа łupina (orzecha), skorupa (jajka)’, ukr. шкаралупа, dial. też шкорýпa 'ts.’, br. dial. скорýпa "kora; strup’ (Nosović).
st'örce
  • n., m.
  • szpaki
  • Źródłosłów: *skvorbcĕ do *śкVoгъсъ: poi. dial. skorzec, kasz. skore, dł. śkórc, gł. śkórc, sła. skorec, słe. skórec, śkórec, śkvorec, sch. skvorac (też śkvorak), bg. скворец (Weigand), ros. скворец, скворца, ukr. скворéцъ. — Z pochodzenia dźwięko- naśladowcze, o dalszych nawiązaniach zob. Brückner, SE, s. 499, Vasmer, REW, II, s. 636, Janko, ČMF, XXГV, s. 369.
st'öră
  • n., f.
  • kora
  • Źródłosłów: skora: pol. skóra “zwierzchnia powłoka ciała ludzkiego zwierzęcego, cutis; skórka chleba; łupina na owocach’, dial. istpöl. też *kora’, kasz. skóra ^s.’, dł. śkóra, dial. też skóra лiпđe; Kruste’, diał. 'cutis’, gł. skora lora; skorupa; strup; skora 'ts.’ ukr. CKipa, częściej шкìрa 4s“ Ът°сфT%ś’>T7 powiednikow pozasłow. por. lit sb™ УP т ’ od' łot. skara Krause Woüe 7nttě тг- v ^ ^nssener Lappen’,
st'örkă
  • n., f., par. akc. B; par. morf. 12
  • skórka
  • Źródłosłów: *skonka.. pol. skórka 'deminutivum od skóra\ 'skórka chleba, owoców’, kasz. skórka Ts.’, dł. skórka Ideine Rinde, Kruste, insb. Brotrinde’, ukr. строчка, шкгрочка 'skórka (owoców, chleba). — Deminutivum od *skora (zob. s.v. sť örə).
st'örne
  • n., pl.
  • buty z cholewkami
  • Źródłosłów: *śкoгьтгé do *skorbnja: poi. dial. skórznie Ъuíу z cholewami’, stpol. skórznia, częściej pl. tantum skórnie, skórznie 'obuwie z cholewami osłaniającymi golenie’, pomor. stooma, pl. sfooŕńe ‘Stiefel, Langschäfterstiefel, auch Kinderstiefel, di. šкóгúa f., pl. šкóгúe 'Stiefel (von Leder), gl. s orn ’ bucik’, cz. šкотè pl. arch. Ъuíу’, ukr. скгрня иi. rywat od * skora (zob. s.v. sťörə) utworzony za pomocą^ uh
st'öt
  • n., m.
  • bydło rogate
  • Źródłosłów: *skoU: poi. dial. i stpol. skot Ъуđio rogate’, pomor. sbot ts.\ dł. skót ts.’, gł. skót ‘ts.’, cz. skot fts.\ sch. sköt ‘rogate zwierzę domowe’, scs. skotd Tier, Vieh’, bg. скот 'ts.', maced. скот 'rogate zwierzę domowe’, strus. skots 'ts.; bydło rogate; majątek; pieniądze’, ros. скот, скотá Ъуđio rogate’, ukr. скiт, скотá 'ts.’
st'övorăc
  • n., m., par. akc. B; par. morf. 1a
  • serweta na stół
  • Źródłosłów: Ani dokładna postać fonetyczna, ani etymologia wyrazu nie jest całkiem jasna.
st'ük
  • n., m.
  • skok
  • Źródłosłów: *śкoкз: pol. skok 'jednokrotne oderwanie się od ziemi za pomocą odbicia się nogami; nagła zmiana’, stpol. 'krok’, kasz. skok 'skok; taniec’, dł. skok 'Sprung’, gł. skok ‘ts.’, cz. skok ts.\ sła. skok ts. , słe. skok ts.; das Gefalle (des Wassers)’, sch. skok skok, sus , bg. СКОК 'skok’, reg. Vodospaď, maced. СКОК ts.’, ros. скок fskok’, dial. 'tanipr’ *skoćiti, * skakali (zob. s.v. skokət)
st'üknĕ
  • v., ninf.
  • skoczyć
  • Źródłosłów: *skokne(U) do *skoknęti: kasz. skoknęc. cz pot skok пouiг, sla. pot. skoknnt skokne, sch. sköknuti, skLĕmhě скокна, ros. скакнуть (Dal), ukr. скiкнýтu, Ыпнý, br.’pof' скокнуць. - Derywat perfektywny od *skoiiti utworzony za pomocą sufiksu -nę-\ ps. *skoćiti pierwotnie było imperfek- tywne (iteratywne), zob. Vaillant, GC, III, s. 414.
st'üp
  • n., m.
  • baran
  • Źródłosłów: *skops: poi. skop kastrowany baran’, stpol. też Ъaгaп’, kasz. skop kastrowany baran’, dł. skop kastrowany baran’, gł. skop Ъaгaп’, też fdureń’, cz. dial. śkop kastrowany baran’, sła. śkop 'ts.’. — Prawdopodobnie pierwotne deverbativum od *ščeр- (zob. s.v. stepə) z wokahzmem -o- jak grec. фóрсх; 'danina’ od ферш 'niosę, przynoszę’, zob. Machek, ES, s. 447; de- verbativa rodzaju m. tworzyły nie tylko nazwy czynności, ale także nazwy działacza, zob. Vaillant, GC, IV, s. 273; od *skops pochodzi * skopili 'trzebić, kastrować’, a od tego *śкoрьсь ka- strat, rzezaniec; kastrowany baran’ (por. np. scs. śкoрьсъ ka- strat’, strus. Sкорьсь 'ts.’, słe. skępec Ttastrowany baran , bg. скопец Kastrat, eunuch’, ros. скопец ts.’, ukr. скопець "ka- strowany baran’).
st'ütaină
  • adi.
  • wołowy
  • Źródłosłów: przymiotnikowy od skott( ^ ^ydJęcy’, gł. skótny ts.’, odpowiednikow, ale por. dł. j /n-i} ros. скотный i скотиннии s.
st'ütål
  • n., m., par. akc. A; par. morf. 2/4
  • naczynie
  • Źródłosłów: Schleicher (s. 162) oraz Rost (s. 112, przyp. 34) wiążą z *kotbl5 (Schleicher nagłosowe 5- porównuje z 5- w poi. skrzy- dlo wobec form bez s- w innych językach słow.), natomiast Ko- blischke (AfslPh, XXVIII, s. 435) uważa za pożyczkę z stdn. skutiel 'Schüssel’. Bardziej prawdopodobna wydaje się etymologia Koblischke’go, ponieważ *skotbls rozwinęłoby się w połab. *sťüťål, por. s.v. ťüťål.
sübötă
  • n., f.
  • sobota
  • Źródłosłów: sobota (II *sębota): poi. sobota, kasz. sobota, dł. sobota, gł. sobota, cz. sobota, sła. sobota, scs. sobota || sębota, sch. sübota, bg. сśбота, maced. сабота, ros. суббота, ukr. субóтa, br. субóтa. — Formy z nagłosowym so- pochodzą od łac. sabba- tum (częściej w plur. sabbata) 'sabat, sobotnie święto żydowr- skie’, później 'sobota’, natomiast formy z nagłosowym sę od śrgrec. *aóсцßaтa (plur. od rzadziej używanego (тáцßaтou) Ts.’;
süj
  • adi.
  • swój
  • Źródłosłów: svojb, *V5 svojemb, *ss svojeję, *svoje, *svoji, *na svojě do *svojb, *svoja, *svoje, por. poi. swój, swoja, swoje, kasz. svój, svoja, svoje, dł. swój, swója, swójo, gł. swój, swoja, swoje, cz. svujf svoje (sve), svoje (sve), sła. svoj, svoja, svoje, słe. svoj, svoja, sch. svoj, svoja, svoje, scs. svojb, svoja, svoje, bg. свой, своя, свое, maced. ceoj, ceoja, свое, ros. свой, своя, своё, uкг. свiй, своя, свое, Ъг. свой, свая, сваё.
sülenă
  • adi.
  • solony
  • Źródłosłów: *solienoje do *soliti: poi. solić, solę, solony kasz. solec dł. solił solim, gł. selić, seU, czsöljen, Ш, solim, soleny, słe. ^ ' > г0, сoлúтЬ) bg. соля, солúш, солен, co^ _
süli
  • n., f.
  • sól
  • Źródłosłów: *sole (zamiast *soli, zob. Rost, s. 147, przyp. 19; Lehr- Spławiński, Gram. poł., s. 178): poi. sól, soli, kasz. sól, sole, dł. sol, soli, gł. sól U sei, sele, cz. sul, soli, sła. soľ, soli, słe. sęl, soli, sełi. so, soli, scs. solb, bg. сол, maced. сол, ros. соль, сóлu, ukr. сiлъ, сóлu, br. соль, сóлi.
süpål
  • n., m., par. akc. A; par. morf. 2/4
  • smark
  • Źródłosłów: *sopslb: pol. dial. sopel, cz. sopel, sla. sopeľ, sch. sópolj, bg. сопóл, cs. сопль, ukr. сóпiль, сóпл, br. сóпель (Nosovic), por. także ros. сопля f.
sürman
  • n., m.
  • marzec
  • Źródłosłów: Pożyczka z śrdn., przy czym forma sürman sprowadza się do śrdn. sör-тâп, natomiast sürmonď do śrdn. sör-månde.
svainą
  • n., n.
  • świnia, wieprz
  • Źródłosłów: svinę, * tućbnoje svinę, * dwoje svinę. kasz. svińą, -ąca || -eca młoda swinia , gł. swinjo, -eća 'świnią’, słe. svine, svinęta 'Schwein’, por. też sła. svińa divå 'dzika świnią, dzik’, słe. di- vja svinja Ts.’, sch. divlja svinja Ts.’, bg. дива свиня Ts.’. — Derywat od * svinja (zob. s.v. svaińə) utworzony za pomocą sufiksu *-ęt- tworzącego nazwy młodego potomstwa ludzi lub zwierząt (szerzej o tym sufiksie w językach słowiańskich zob. Sławski, ZSP, 3, s. 11-19 z dalszą bibliografią). W języku połabskim nazwa ta oznacza zwierzę dorosłe, podobnie jak w gór- nołużyckim i słoweńskim, natomiast svajńə ±= * svinja znaczy Tnaciora, locha’.
svainevă
  • adi.
  • świński, wieprzowy
  • Źródłosłów:
svainĕ
  • adi.
  • świński, wieprzowy
  • Źródłosłów: U *svins(jb): stpol. świni 'związany ze świnią, świni służący’, kasz. svińi 'adj. od svińa\ svińiχlev 'chlew, pomieszczenie dla świń’, scs. svins 'Schwein-’, ros. свиной 'świński, wieprzowy, dla świń’, ukr. свинúй 'ts.’, z odpowiedników pozasłow. por. łac. suinus 'ts.’ — Forma *svins reprezentuje stary derywat od pie. *süs (zob. Vasmer, REW, II, s. 593 z dalszą bibliografią), natomiast *svinbjb jest formacją nowszą utworzoną za pomocą produktywnego sufiksu *-ьŷъ- jak korvĕ krowi’, vicĕ 'owczy’ (zob. s.v.v.).
svain'ă
  • n., f.
  • maciora, locha
  • Źródłosłów: *svinja, *divaja svinja: poi. Świnia, kasz. svińa, dł. swińa, gł. swinja, cz. svinĕ, sła. svińa, słe. svinja, sch. svinja, scs. svmija, bg. свиня, maced. свитьa, ros. свинья, ukr. свиня, br. свиння.
svaitojĕ
  • v., ninf.
  • dnieć, świtać
  • Źródłosłów: sła. svitå, svitať, słe. svła se tk, ’ 4' $Ш’ тЫi< (wtórne), scs. svüajeu, svüati, sľrlf m светать, ukr. cmmae свiтáтu, br. сеШць
svaiton'ĕ
  • n., n.
  • świt
  • Źródłosłów: *svitanbju, *vľ> svüaribju do *svüanbje: poi. świtanie, dł. switańe, gł. swüanje, cz. svitåni, sła. svitanie, słe. svitanje, sch. svitanje. — Pierwotne nomen actionis do *svitati (zob. svajtoje).
svait'örăk
  • n., m., par. akc. B; par. morf. 5a
  • sikorka
  • Źródłosłów: svikoröks, *svikorsky, por. w tym samym znaczeniu o podobnej budowie poi. sikora, sikorka, pomor-s səhtörka, dł. sykora, sykorka, gł. sykor a, cz. syr ł ne *a, sła. sykorka.
svarcĕk
  • n., m.
  • świerszcz, konik polny
  • Źródłosłów: *svfćiks — deminutivum do *svfćb: poi. świerszcz, świerszczyk, stpol. Świercz, śwircz, dł. śwerc, śwercyk, gł. śwjerć, ĕwjerćik, cz. svrćek, cvrćek, sła. svrćok, słe. svrćek, cvrćek, sch. cvŕcak, cs. svrsćbks, bg. цвърчéк, цвгрчóк (Weigand), strus. SVыčькъ, ros. сверчок, ukr. сверщóк. Nazwa od charakterystycznego dźwięku wydawanego przez ten owad, por. sch. svŕćati, cz. svrćeti, cvrćeti, ros. сверчать itd., zob. Vasmer, REW, II, s. 590 (z dalszą bibliografią).
svarptĕpaize
  • n., pl.
  • dzika róża
  • Źródłosłów: *svŕbsto-puzy — z pierwszym członem derywowanym od czasownika svfbstati (intensivum na *-tati do *svfbĕti), oraz drugim członem pajzě od pajzo tyłek’ (z dn. puse, nom. sg. w zabytkach nie zaświadczony, ale por. acc. sg. pajzę). W połabskim v po s w rdzeniu tego czasownika fakultatywnie ulegało zanikowi podobnie jak w niektórych innych językach słow. (por. cz. svrbĕti obok dial. srbit, sch. svŕbjeti obok sŕbjeti, słe. srběti, bg. C5рбú, ros. свербеть, obok dial. сербéтъ). Por. podobnej budowie i w tym samym znaczeniu cz. svrboŕitka fjagoda polnej róży’, sła. svrboritka ts.’, słe. srboritka ts.’, sch. svrbiguz 'polna róża’, bg. сърбогъзка fts.’, ukr. свербо- гуз(a) ts.’, por. ponadto niem. Arschkitzel. Nazwa tłumaczy się tym, że owoce polnej róży mają na nasionkach ostre włoski, które powodują, że po spożyciu tych owoców „świerzbi tyłek”.
svąten'ă
  • n., f.
  • komunia
  • Źródłosłów: *svętenja:derywat od *svęt- (zob. s.v. I. фЩ ntvl za pomocą sufiksu *-enj-a; por. z tym samym sufiksem sial venə, VЩSeпэ. Dokładnych odpowiedników brak, ale por o pokrewnej budowie i podobnych znaczeniach poi. światy, ma Tmdowla przeznaczona na miejsce kultu bóstwa* kościół’ dł. swĕśina Heiligung, Weihe; Feierlichkeit; Heiligtum’, cz! svatyńě 'świątynia; świętość’, sła. svatyńa Ts.’, słe. svetina || svetinja 'die Heilige; eine heilige Sache; eine heilige Stätte, Heiligtum’, ros. святыня 'świętość; świątynia’, ukr. святпúня Ts.’, ros. dial. святинá 'poświęcenie cerkwi’.
svątĕ
  • n., n.
  • komunia
  • Źródłosłów: svętbje: dokładnym odpowiednikiem być ros. dial. святьé coll. święci, , ’j ^iej domowa kapliczka’. - Derywat od *sv(U (zob. s.v. I. sjęte) utworzony za pomocą sufiksu *-ь]e.
sveckomĕ
  • n., f.
  • świeczka
  • Źródłosłów: *(55) svĕtjbkami do *světjbka: poi. świeczka, kasz. svěćka, dł. swĕcka, gł. swĕćka, cz. smcka, sła. sviećka, ros. свéчка, ukr. свгчка, br. свéчка. — Deminutivum do *světja (zob. s.v. svećə).
svecnĕk
  • n., m., par. akc. B; par. morf. 1a
  • świecznika
  • Źródłosłów: *svĕtjbnik5: poi. świecznik lichtarz, kandelabr’, pomor. svěćńik Xichtzieher; Lichthalter’, dł. swĕcnik ‘Leuchter; Kamin, Herď, gł. swĕcnik 'świecznik’, cz. przestarz. svicnik 'ts.’, sła. svietnik, dial. też sviećnik ts.’, słe. svęćnik 'ts.’, scs. svěśtbniks 'ts.’, bg. свéщник 'ts.’, maced. свекник, свеш- ник ts.’, ukr. свiчнúк ts.’. — Derywat od *světja, (zob. s.v. svećə) utworzony za pomocą sufiksu *- ъпiкз.
svec'ă
  • n., f.
  • świeca
  • Źródłosłów: sch sviieća. scs cněifn j ' . ’ svieca, sie. sveća, sch. svijecascs. stiesia, maced. свет, ros. свеча, ukr. сeiчá Ът. сеяна Nosovic), z odpowiedników pozasłow. por. st ni svetya- ЪeII, weiß’, wed. śve(i)ya Wa pewnej rzeki’ - Rdzeń ten sam, co w *svĕU (zob. sjot), *světiti (zob. svetĕt)
svec'ăr
  • n., m.
  • świecznika
  • Źródłosłów: *svĕtjarjb, por. w tym samym znaczeniu, ale z innym sufiksem svecnĕk. Sufiksy -aгъ i -ыгiкъ występują często w podobnych znaczeniach, stąd w połabskim svecnĕk (zob. s.v.) i sve- ćər 'świecznik’, natomiast ros. свечнúк 'producent świec’, z drugiej strony poi. przestarz. świecarz 'producent świec, w tym samym znaczeniu także pomor. svĕcuŕ, słe. svęćar, g. свещáр, ukr. свiчáр.
svefel
  • n., m.
  • siarka
  • Źródłosłów:
svefelenă
  • adi.
  • siarczany
  • Źródłosłów: Derywat przymiotnikowy od svefel || śvefel (zob. s.v.)
svend'ėl
  • n., m., par. akc. A; par. morf. 2/4
  • wahadło, serce dzwonu
  • Źródłosłów: Z śrdn. swengel m. 'der schwingende Klöppel der Glocke, Schwengel am Brunnen’
svenĕk
  • n., m., par. akc. B; par. morf. 1a
  • świniarz
  • Źródłosłów: Pożyczka z dn., por. śrdn. swen Hirt, Knecht, bes. Schweine-hirt’, lüneb. Swen Dorischweinehirť; wyraz zaopatrzony w sufiks rodzimy -ĕk
sver'ol
  • v., ninf.
  • przysięgać
  • Źródłosłów: Pożyczka z dn., przy czym fn (swaren 'schwören’), natomiast íoгтГ?Д a.P°Я1ođй z śrdn. swereny
svetĕ
  • v., ninf.
  • błyszczeć, błyskać się
  • Źródłosłów: *svĕti(ts), *mťnja svĕti(U), *nynĕ (ale zob. s.v. ninə || nenə II nånə) svĕti(U) do * svĕtiti: poi. świecić, świecę 'wydawać z siebie światło, błyszczeć’, w tym samym podstawowym znaczeniu kasz. svecec, svĕci, dł. swĕśiś, swĕśim, gł. swĕćić, swĕći, cz. svititi, svitim, sła. svietiť, svieti, słe. svĕtiti, svetim, scs. svĕtiti, svĕśtp, bg. светя, maced. свети, ros. светить, свечу, ukr. свiтúтu, свiчý, br. свяцгцъ.
sviknĕ
  • v., ninf.
  • uderzyć, smagnąć
  • Źródłosłów: Pożyczka z dn., por. dn. bremeń. swikken 'zwicken, kneifen, zwacken’; zakończenia połab. -ně*= *-ne(tö), -nĕ±= *-ni, *-naj-mĕ *-ni-mu, -i ±= *-e.
svorĕt
  • v., inf.
  • besztać, łajać
  • Źródłosłów: *svariti, *svan<(iъ), *svareta (zamiast *svarita) sę, *s^a~ rętj(ajal) do *svariti, *svariti sę: poi. swarzyć się kłócić się , stpol. też swarzyć Icarcić, upominać, strofować , pomor. svaŕəc są 'sich streiten, zanken’, dł. swariś, swarim schelten, auszan ken’ oraz swariś || swariś se 'unnütze Reden u reI^> ^an Äfs i ÄÄrte •V-t*słe- -řГJÄ- знить, поражать; оскорблять , • сдaрúццa
svoră
  • adi.
  • ciężki
  • Źródłosłów: Z śrdn. swår 'schwer’
svorko
  • n., f.
  • sroka
  • Źródłosłów: *svorka (U * sorka): poi. sroka3 kasz. sroka, dł. sroka, gł. sroka, cz. straka, sła. straka, słe. sraka, sch. svråka, cs. svraka, bg. сврáкa, maced. сврака, ros. сорока, ukr. сорока, br. eaрóкa, z odpowiedników pozasłow. por. lit. sarka 'sroka’, stprus. sarke 'ts.’; słow. v może wynikiem wpływu czasowników typu *svfćati (zob. s.v. svarcĕk), zob. Vasmer, REW, II, s. 699 (z dalszą bibliografią i o innych wyjaśnieniach).
s'onü
  • n., n.
  • siano
  • Źródłosłów: *sěno: poi. siano, kasz. sano, dł. seno, gł. syno, cz. seno, sła. seno, słe. seno, sch. sijeno, scs. sěno, bg. сенó, maced. сено, ros. сéнo, ukr. сгно, br. сéнa, z odpowiedników pozasłow. por. lit. ěiĕnas, łot. siens ts.’
s'ost'ĕ
  • adi.
  • niemiecki, ważny
  • Źródłosłów:
sijot
  • v., inf.
  • siać
  • Źródłosłów: *sĕjati, *sĕje(tt), *sĕjals, * sejmuje: poi. siec,,»W■ ^ ziarno po roli, by WZ®SźJoIр?eś}J^WZ“шVZ'śурaí się, padać 'ts.’, kasz såc, seje 'rzucac ziarn ^ w, ^ sy6i gęsto (o deszczu, gradzie) , dł. se.$, J I s}e Ä-гi гíГ«;5 сéять, сéю 'ts.’, ukr. сгяти, powiedników pozasłow. por. lit. sĕti, seju fsäen’, łot. set, sĕju Ts.’, goc. saian Ts.’, stwn. såen Ts.’.
šaip
  • n., m.
  • chustka, śliniak
  • Źródłosłów: Pożyczka z śrdn. schip(läken) 'ein besonders fein geschorenes Tuch’
šam'o-să
  • v., ninf.
  • wstydzić się
  • Źródłosłów: Z śrdn. (sik) scheinendeьTгьTZ
šance
  • n., m.
  • szaniec, okop
  • Źródłosłów: Pozna pozyczka z niem Srhn-n™
šapår
  • n., m., par. akc. A; par. morf. 2/4
  • pasterz
  • Źródłosłów: Z śrdn. schaper Schäfer, Schafhirte’;
šaprev
  • adi.
  • pasterski
  • Źródłosłów: Derywat przymiotnikowy °^aрг^с(“WПш'
šarp
  • nfl.
  • ostro
  • Źródłosłów: Z śrdn. scharp, scherp 'scharf’;
šarvoi
  • n., pl.
  • nożyce
  • Źródłosłów: Z śrdn. schere Schere’;
šelp'o
  • n., m.
  • sitowie, trzcina
  • Źródłosłów: Z śrdn. schelp Tiinse, Schilf’
šel'ostĕ
  • adi.
  • zazdrosny, zawistny
  • Źródłosłów: Z śrdn. schel(e) fscheel, schielend’
šemål
  • n., m., par. akc. A; par. morf. 2/4
  • stołek, taboret
  • Źródłosłów: Z śrdn. schĕmel 'Schemel, einfacher Sitz ohne Lehne’;
šenkot
  • v., inf.
  • darować, ofiarować
  • Źródłosłów: Z śrdn. schenken 'schenken, Geschenke j*. ^ geben’;
šent'ėr
  • n., m., par. akc. A; par. morf. 2/4
  • szynkarz
  • Źródłosłów: Z śrdn. schenker "der einschenkt im Gegensatz zu dem der trinkt; Schenk, der in einer Gilde das Amt des Schenken versieht’;
šenvoi
  • n., pl.
  • obręcze na kołach wozu
  • Źródłosłów: Z śrdn. schĕne "Eisen, das zum Beschlag verschiedener Gegenstände dient, spez. Rad- und Achsenbeschlag’;
šen'ån
  • n., m., par. akc. A; par. morf. 2/4
  • goleń, piszczel
  • Źródłosłów: Z śrdn. schĕne "Schienbein’;
šikol
  • v., ninf.
  • posłać
  • Źródłosłów: Z srdn. schicken abfertigen
šint'ai
  • n., f.
  • szynka
  • Źródłosłów: Z śrdn. schenke 'Schinken’;
šin'ot
  • v., inf.
  • dziać się
  • Źródłosłów: Z śrdn. sehen 'geschehen, sich ereignen’,
šiper
  • n., m.
  • żeglarz, szyper
  • Źródłosłów: Późna pożyczka z dn. Schipper 'Schiffer’.
šlaxtot
  • v., inf.
  • zabijać, arzynać
  • Źródłosłów: Późna pożyczka z niem. schlachten,
šobe
  • n., pl.
  • łuski rybie
  • Źródłosłów: Pożyczka, por. śrdn. schobben Tische von Schuppen säubern’, schubbe 'Schuppe des Fisches’;
šodo
  • n., f.
  • szkoda, brak, niedostatek
  • Źródłosłów: Z śrd. ichSde 'Schade, Beschädigung’;
šolkă
  • n., f., par. akc. B; par. morf. 12
  • czarka, czasza, miseczka
  • Źródłosłów: Deminutivum od śot o
šol'o
  • n., f.
  • cara, czasza, miska
  • Źródłosłów: Z śrdn. schäle 'Schale, flache Schüssel’
šol'o
  • n., f.
  • flądra
  • Źródłosłów: Pożyczka, por. śrdn. schölle (|| schulle) Scholle, dn. schölle 'Plattfisch, Scholle’;
šonaic'ă
  • n., f., par. akc. C; par. morf. 13
  • nierządnica
  • Źródłosłów: Może utworzone od śrdn. schöne 'schön’ za pomocą sufiksu -ajćə
šonă
  • adi.
  • piękny
  • Źródłosłów: Z dn. schoon klar, rein (vom Wetter)’;
šopăt
  • v., inf.
  • stwarzać, stworzyć
  • Źródłosłów: Z śrdn. schäpen 'erschaffen, hervorbringen’
šopo
  • n., f.
  • patelnia
  • Źródłosłów: Z srdn. schape Bacher Tiegel
šorai
  • n., m.
  • smoła, dziegieć, smar
  • Źródłosłów: Brak pewnej etymologii. Rost (s. 167, przyp. 6) zestawia z ros. cepa Schwefel, Harz, Baumharz’, tak samo Lorentz, ZfslPh, I, s. 58-9; konsekwentne zapisy przez sch, cz (= š) w nagłosie zdają się jednak wskazywać na pożyczkę z niemieckiego. Szydłowska-Cegłowa (Studia Lehr-Spławiński, s. 505-6 oraz Lud, XLVIII, s. 200-1) wyprowadza z niem. Scharre m. in. (według słownika Grimmów) Werkzeug zum scharren, ra- dula’, a więc fscharre zum abscharren, abkratzen des russes in schortsteinen, russscharre ... besonders in Zusammensetzungen üblich, harzscharre, holzscharre, pechscharre, pflugscharre, trogscharre’, fwas gescharrt, abgescharrt wird, so e speiseteile, die sich beim kochen im gefäss ansetzen , pun tem wyjścia miało tu być znaczenie *Harz’ ważnym składnikiem smarów do wozu
šornaic'ă
  • n., f., par. akc. C; par. morf. 13
  • pojemnik, wiadro na smar
  • Źródłosłów: Derywat od śor (zob. s.v. śoraj || śoro), utworzony za pomocą sufiksu -najćə
šrekol-să
  • v., ninf.
  • przestraszyć się
  • Źródłosłów: Z śrdn. schrecken ln Schrecken versetzen, erschrecken’
srib'ot
  • v., inf.
  • pisać
  • Źródłosłów: dn. 'schreiben’
srivår
  • n., m., par. akc. A; par. morf. 2/4
  • pisarz, kancelista
  • Źródłosłów: Późna pożyczka z dn. Schriewer 'Schreiber’, por. też śrdn. schriver 'Schreiber als Beruf oder Amt’;
šukar'ă
  • n.
  • taczki
  • Źródłosłów: śükaŕə: Schickarria «Schubkarre Baue Z śrdn. schuvkarre, schuvekarre 'Schubkarre,
šumo
  • n., f.
  • piana
  • Źródłosłów: Z śrdn. przegłoszonego (tj. z „umlautem’') schüm 'Schaum’;
šüm'ă
  • v., ninf.
  • pienić się
  • Źródłosłów: Z śrdn. schümen 'schäumen, abschäumen’;
süp'ă
  • n., f.
  • łopata, szufla
  • Źródłosłów: Z śrdn. schuppe 'Spaten, Schanfeľ;
šür'ot
  • v., inf.
  • trzeć
  • Źródłosłów: Z śrdn. schüren 'scheuren* putzen’;
šüvüt
  • n., m.
  • puchacz
  • Źródłosłów: Z śrdn. przegłoszonego (z „umlautem’) schüwńt TJhu’.
švodų
  • n., f.
  • pokos
  • Źródłosłów: Z śrdn. swadę || swat 'Sense