Źródłosłów: Z łac. calendanurn, ale pośrednikiem był tu język niem., por. niem. Kalender.
kantă
n., f., par. akc. ; par. morf.
kąt, róg
Źródłosłów: Z śrdn. kante 'kąt, róg, krawędź'.
kapuz
n., m., par. akc. ; par. morf.
kaptur
Źródłosłów: Z śrłac. caputium 'Mönchskappe’ za pośrednictwem niemieckiego, por. śrwn. kabütze, dzisiejsze niem. Kapuze kaptur, kapuza’.
karpă
n., f., par. akc. ; par. morf.
karb
Źródłosłów: Pozyczka z niem., por. śrdn. karve 'kan)> 4rwTi г 'ts.', niem. Korpfm 'ts.' Z niem. też poi' Z
dl. karpa, gt. karp, słe. kårp, stsch. karp, bg kL tós Zi ukr. карп, br. карп.
kå
nfl.
ku, do
Źródłosłów: *Ы(\\*Ы)è. w podobnych znaczeniach pol. ки, stpol. też k, kasz. kn, dl. k || A’w, gł. k || ke, cz. к || he, sla к || ku, ,słe. k, sch. k II ka, scs. къ, bg. към, ros. к || ко, ukr. к || ко,
br. к.
Źródłosłów: *kry (w formie kåråi̯ samogłoska å po k jest wtórna): w większości języków słowiańskich rozwinęła się tu postać *krbvb z wyrównaniem tematu do przypadków zależnych, por. w tym samym znaczeniu poi. krew, stpol. kry, gen. krwie, sz. krev, słi. kra, gen. krävjie, dł. kśej, dial. kśeib, gł. krej = *kľbvb), cz. krev, sła. trv, słe. kń, gen. krvi, sch. h?v, IcrbVb, bg. кръв, maced. крв, ros. кровь, ukr. кров, br. кроу.
kåtü
pron.
kto
Źródłosłów: *Ъшu i *Ыo, por. nodobne formac,,> np^w 1Lj*^ kopol. Ыoтu 'komu', struś.. » ogo^ ^ ^ 3_494, Lehl, Ыoтu, Шть, por. Hjinskj, ’ j. kto, kasz. χto,
Spławiński, Grain, poł., s. . 0(1 wpływem Me),
s«. di. сш, gł. M, cz. ыo (" sch. m
sła. kto, słe. W (^t6rne’ î' 'scg ul0> ros. ют, «kr. *mo,
(wtórne przez metatezę z )?
br, xmo.
Źródłosłów: *Щêa (U *Шь) *kUę: poi. dial. kiełcz 'chojak', Ićełcz, Jćilcz 'karcz' (Sławski, Słownik et., II, s. 144—145), gł. kół6 'barć', cz. kluÓ 'karczowisko, pole nowo wykarczowane’, dawniej też 'karcz', stcz. Ыuče 'ts.', sła. kU 'karcz', słe. koU 'sadzonka winnej latorośli bez korzeni', sch. dial. ШČ 'gatunek winnej latorośli', może tu też ros. кoлча 'chromy, kulawy' (Vasmer, REW, I, s. 605), ukr. dial. кблча 'grudy na drodze'. — Może z sufiksem *-kjo- do *kolti 'kłuć’, por. od tego rdzenia też cz. klat 'pień, barć' (Sławski, 1. c.). Pierwotne znaczenie 'pień, karcz', stąd 'polano, kawał drzewa’, z czego w połab. następnie 'głownia, płonące drewno’.
Źródłosłów: *khnłka: brak dokładnych odpowiedników w innych językach słowiańskich. — Jest to nomen agentis od czasownika *klbno, *klęti (zob. s. v. klaně I)
klanĕ
v., ninf., par. akc. ; par. morf.
kląć
Źródłosłów: *klbne(to) do *klęti: w tym samym znaczeniu poi. kląć, klnę, kasz. klic, słi. kltc, kləną, dł. kleś, klěju || kleju, gł. kleć,
kliju, cz. kliti, kleji у klnouti, kłnu, stcz. kleti, kinu, sła. kliat',
kľajem, słe. kleti, kolnem, sch. kleti, künern, scs. klęti, khnę,
bg. колнa, maced. колне, ros. клясть, клянý, ukr. к л Асти, кляну, dial. клену, br. клясцi.
Źródłosłów: *kdy — pl. do *kdö: poi. kieł 'u ssaków: ząb znajdujący się między siekaczami a zębami trzonowymi’, w tym samym podstawowym znaczeniu dł. keł, cz. keł, sła. kel, ros. pl. клы, br. iкáл, por. też kasz. kło, słi. kluə, ukr. шло.
Źródłosłów: kołnica. poi. kłonica jeden z czterech drążków umocowanych na osiach i przytrzymujących drabiny albo skrzynię wozu kasz. kłonica 'kłonica’, słi. Ukęmcå 'ts.’, dł. kłonica as Seitenholz bz. die Runge am Wagen; die Keule’, gł. Tсiо- nica oшсa', cz. klamce 'ts.', sła, Uanica 'ts.’, sie. Uanica
d^tľt“V ^ ****» fkł0nica’
Źródłosłów: kolso, *kolsy: w tym samym podstawowym znaczeniu poi. kłos, kasz. kłos, słi, klües, dł. kłos, gł. kłós, cz. klas, sła. klas, słe. kläs, sch. klas, scs. klaso, bg. клас, maced. клас, ros. колос, ukr. кóлос, br. кóлас.
klåsĕ
adi.
kłosie, kłosy
Źródłosłów: *kolsbje: pol. kłosie, dial. i stpol. kłosie 'kłosy’, cz. Ыаяí || klåsi 'klasy zbylć na poli po sklizni; souhrn klasnvch ěåsti obilnich stebeľ, sła. klasie 'zbiór kłosów, kłosy’, słe. klas je 'kłosy', sch. klåsje 'ts.', ros. колóсъя 'ts.', ukr. колòсся 'ts.', br. калóссе 'ts.’ —Derywat od *kolsb (zob. s. v. klås) utworzony jak *dernbje od *(1eгпъ (zob. s. v. drenĕ),
Źródłosłów: *kolkohkb,*kołkohky: ros. dial. колокóлок 'dzwonek', por.
też ukr. dial. кoлoкiльчгēк 'ts.’. — Deminutivum od *kolkolb (zob. s. v. klåťöl).
Źródłosłów: Może przez dysymilację z klåťölťĕ (zob. s. v. klåtölək), w sg. byłoby *klåt'önək. Znaczeniowo por. ros. колокольчики 'dzwonki (gatunek kwiatów)', poi. dzwonek m. in. także 'kampanula, roślina z rodziny dzwonkowatych, o kwiatach zazwyczaj kształtu kielicha, osadzonych pojedynczo lub w gro- niastych kwiatostanach różnej barwy, zależnie od gatunku rośliny', niem. Glockenblume 'ts.’
Źródłosłów: Brak pewnej etymologii. Lorentz, ZfslPh, III, s. 317— 318 wyprowadza z *klęći (sg. *klęćb), zestawiając z ros.
<"Dл \ *ляч -^-nel)el? Querholz (Krummholz)’, ukr. кляч Pflock’. Znaczeniem podstawowym byłoby 'parkan, lichy
.
Źródłosłów: Podstawą tej formacji był wyraz dn., por. szlez.-holszt. klinkers 'pieniądze’, lünebur. Klinker-herrns 'die Kirchenvorsteher’ (nazwani tak od woreczka na pieniądze, Kling- büd4, z którym chodzili po kościele). Połab. sufiks -nai̯cə — *-nica.
klinkă
n .
członek męski
Źródłosłów: Forma oboczna do klikə cts.' powstała może w wyniku przekształcenia tej ostatniej pod wpływem pinkə 'cunnus’
kliper
n., m., par. akc. ; par. morf.
ogier
Źródłosłów: И śrdn. Idepper II klöpper 'Klenner , ,, .
rasch trabendes Pferd’.
Źródłosłów: Pożyczka z dn., poi. meklenb. klit Korb zum Mitnehmen des Frühstücks aufs Feld’, także 'Magen, Bauch, Eingeweide'. Znaczenie w połab. garnek' rozwinęło się z dawniejszego 'kosz’, przy czym stadium pośrednim w tej zmianie semantycznej było zapewnę znaczenie 'naczynie’. Dn. klit jest zaś z kolei pożyczką z ros. калитá 'torba, worek’
Źródłosłów: *ЫqЫ (także *klęba, *klgbo): poi. kłąb 'nici, sznurek itp. zwinięte w kulę; okolica stawu biodrowego; wypukłości kości, szczególnie kość przy karku bydląt’, kasz. kłęb 'kłąb , słi. klaąb 'Knäuel, Hüftenknochen’, dł. klub 'ts.; Hüfte, Schultergelenk', gł. kłuba 'biodro’, cz. Icloub staw w ciele, przegub; wypukłość, zwłaszcza kości w stawie, kloub lnu 'pęk lnu’, sła. kľb 'staw, przegub’ (dial. też 'biodro') \\Шo 'coś zwiniętego, zwój, kłąb’, w dialektach także^ Idu , ' w o, stsch. khibo 'ts.’, bg. кълбó 'kula, kłąb, kębek, ios. клуo 'zwój, kłąb, kłębek’, dial. też 'głowa stawowa ko 'cii u _ b
ukr. клуб 'zwój, kłąb; biodro', br. клуб zwoj, * > ‘ 'staw biodrowy’. - Pierwotne znaczenie coś zwm,ętego
na kształt knli’, z czego z jednej ^u, ’(por. sławski,
giej 'część ciała podobna do kuli,
Źródłosłów: *ЫoЬuёьпгкъ: słi. klebucrnk 'producent kapeluszy’, cz. klobmiĕnilc 'ts.', sła. klobudnik 'ts.', sch. klobuÓnlk 'handlarz kapeluszami', por. też poi. kłobucznik 'rodzaj rośliny'. — Derywat od *Mobukö (zob. s. v. klübek) utworzony za pomocą sufiksu *-bniki jak plostnek od plost (^= *plastbniki, *plasto),
Źródłosłów: *klobuĆbnja: dokładnych odpowiedników brak. Derywat od *klobukb (zob. s. v. klübĕk) utworzony za pomocą sufiksu *-bnja, por. z tym sufiksem w podobnej funkcji poi. masarnia wytwórnia, skład lub miejsce sprzedaży wędlin’
Źródłosłów: Prawdopodobnie rzeczownik odsłowny na -enĕ (±= *-enbje) od nie zaświadczonego w zabytkach czasownika derywowa- nego od klüto 'grudka ziemi, bryła, skiba’.
Źródłosłów: *kljuję(tb) vbnu do Ч-ljiijg, *khvati (лу niektórych językach
słowiańskich infinitivus wyrównano tu do tematu praes.): poi. kłuc się 'o pisklętach: lęgnąć się, wydobywać się z jaja', przestarz. i dial. także 'dziobać', stpol. kłwaó 'dzióbać, dziobem wykuwać', kasz. kleć są 'wykluwać się, wylęgać się z jaja; kiełkować', słi. kłac są 'aus dem Ei kriechen, keimen', stdł. kluś, kłuju 'klauben, picken’, gł. kłuwać 'przekłuwać skorupę jajka (o ptakach)’, stcz. Mvati, kľuju 'picken, mit dem Schnabel hacken’, sła. kľut, ki ujem 'dziobać’, kľuť sa 'wykluwać się (o ptakach); kiełkować’, słe. kljńti, kiju- jem II kljuvåU, kłjumm 'dziobać, uderzać dziobem’, sch. kljüvaü, kljujĕm 'ts.', bg. кълвa 'ts.’, maced. колва 'ts.’, ros. клевать, клюю 'ts.’, ukr. клювaти, клюю 'ts.; chwytać przynętę (o rybie)’, br. клювaць, клюю 'dziobać'. — Połab. wyrażenie kľają vånau̯ (^= *mnu) jest kalką niem. heraus- scharren, por. z podobnych zwrotów vånau̯ doje lub dojĕ vånau̯ herausgeben (= wydaje)’, Ъегё vånau̯ 'ausnehmen (= wyjmuje, wybiera)’.
Źródłosłów: *klęsbka: poi. klęska 'poranka, pog^ ^ ’ wafc 0j *klęsati,
ście’, stcz. IcUska 'wada, uchybienie . á . stawać się
por. poi. dial. wklęsać się uginać się,
dołkowatym w środku’, poi. «
opadać; o obrzęku — tęchnąć', cz. klcsati opadać, iść na dno; zniżać się', sła. kłesat'opadać, zapadać się'. — Punktem wyjścia dla nazwy połab. było zapewne znaczenie 'miejsce wklęsłe w terenie, dolina', por. z tej samej rodziny wyrazowej poi. wkłęsek 'żłobek, splywelť, wklęsły 'zapadnięty'. Pierwotne znaczenie wyrazu *klęsika było zapadnięcie się, zapadnięcie’, z czego rozwinęło się z jednej strony 'upadek, porażka, nieszczęście’ (jak w poi.; stąd się wywodzi też cz. 'wada, uchybienie’ poprzez 'upadek, potknięcie się, błąd’), z drugiej zaś strony 'miejsce zapadnięte w terenie’ (podstawa dla nazwy połab.).
knapojĕ
v., ninf., par. akc. ; par. morf.
trzaskać z bicza
Źródłosłów: Pożyczka z dn., por. prus.-niem. knappen 'trzaskać
z bicza', szlez.-holszt. knappen 'knacken; mit knackendem
Geräusch nagen, essen', oldenbur. knappen 'knacken (Holz),
knicken (Floh)', westfal. knappen 'knacken; essen'.
knapsak
n., m., par. akc. ; par. morf.
torba pasterska
Źródłosłów: Z śrdn. knapsak m. 'Reisetasche mit Lebensmitteln’.
Źródłosłów: Z śrdn. kncvd m. 'kurzes, dickes Querholz, Knebel'.
knext
n., m., par. akc. ; par. morf.
parobek
Źródłosłów: Z śrdn. knecht m. 'chłopiec, młodzieniec, kawaler; parobek, sługa; giermek'.
knöp
n., m., par. akc. ; par. morf.
guzik
Źródłosłów:
kobolt
n., m., par. akc. ; par. morf.
kobold
Źródłosłów: Pożyczka z niem., por. śrwn. kobolt || kobółt m. sinieszna, z drzewa lub wosku zrobiona figurka zabawnego duszka domowego, kobolda; kobold, duszek domowy .
Źródłosłów: *kadb: poi. kadź 'rodzaj beczki', dawne też 'skrzynia’, dł. kaź 'der Ständer, die Bütte, der Bottich; die Kelter’, gł. kadź 'kadź’, cz. kåď 'ts.', sła. kaďa 'ts.’, słe. kad 'ts.', sch. rzadkie kad, zwykle kada 'wanna; kadź', bg. dial. кáда beczka , ros. dial. кадь 'чан, обручная посудина, в виде обреза, пересекa, полуоочья весьма большого объема; обычно в кадях держат хлеб, крупу, муку’, ukr. dial кадка 'kadź', br. кадзь 'ts.'
kok
nfl.
jak, jako
Źródłosłów: *kďlco (*kako daleko, *kako vehje): stpol. kako jak,
w tym samym znaczeniu dł. kak, gł. kak, stcz. kako || kak, słe. kalď), sch. kako, scs. kako, bg. как, dial. też кâкo, maced. какo, ros. как. —1 Pierwotny nom.-acc. od zaimka кaìiъ
zob. s. v. koťe).
koko
n., f., par. akc. ; par. morf.
pręgierz
Źródłosłów: Pożyczka z śrdn. kak m. 'Schandpfahl, Pranger', por. też holend, kaak f. 'ts.'
kokot
v., ninf., par. akc. ; par. morf.
oddawać kał
Źródłosłów: *kakaii: w tym samym znaczeniu poi. kakać, di. kakaś,
gł. kakac. cz. kakati, słe. kakati, sch. kaknuti, bg. какая, ros. какать, ukr. кaкалш, br. кáкаць.
Źródłosłów: *kalenica: poi. kalenica 'pokrycie dachu snopkami słomy, lepione gliną; górna pozioma krawędź przecięcia się dwóch połaci dachowych, która przedstawia się jako poziomy grzbiet dachu lub strzechy’, cz. kalenice 'grzbiet strzechy pokryty snopkami maczanymi w glinie', sła, dial. kalenica 'grzbiet strzechy', sch. kalenica 'miska gliniana', bg. dial. каленйца 'ts.', ukr. dial. калениця 'naczynie, w którym przygotowuje się glinę do mazania'. — Derywat od ptc. praet. pass. *kaleno utworzony za pomocą substantywizu- jącego przymiotniki sufiksu *-ica jak *sekanica ( — połab. sekənai̯ćə) od *sekano, *kolnica ( — połab. klånai̯ćə) od *kolm. Genetycznie forma połab. jest jednak niezależna od innych słowiańskich. U jej podstawy leżało zapewne wyrażenie w rodzaju *kalenaja voda 'zabrudzona woda, brudna woda' (*kalem to ptc. od *kaliti 'brudzić', które z kolei jest deno minativum od *Tcah 'brud, błoto, kał), por. saitnahd iь a do szycia' obok sai̯tnə jåglə 'ts., klai̯benətai̯cə^ szpilka, iö a z główką', klail)əsiaićə 'ts.' obok klai̯benə jaglə ts. (zo . s.v.v.) -Znaczenfowo z tej samej rodźmy bhzsze są wyrazowi polab. odpowiedniki w niektórych f \
wiańskich sprowadzające się do pierwotnego
sli. ШAЫ schlammiges Wasser, »P « > nica 'Snmpflache', sie. Łato trübes^ ^ wasser', por. też poi. kalen kału <, ^
Wileński), stpol. kalen 'błoto, bagno
kolüvĕ
adi.
kapuściany
Źródłosłów: Derywat od *kol (zaświadczonego tylko w gen. sg.,
zob. s. v. kolau̯ II kolai̯) utworzony za pomocą sufiksu *-oщь = połab. -üvĕ.
kom
nfl.
dokąd
Źródłosłów: *kamo: pol. dial. kam 'gdzie’, stpol. karno 'gdzie, dokąd’, cz. kam 'dokąď, stcz. karno 'ts.’, sła. kam 'ts.’, stdł. kam 'ts.’, sie. Mm 'ts.', sch. kämo 'ts.', scs. kamo 'ts.', bg. dial. кaмо, кам 'gdzie, dokąd'.
Źródłosłów: *kameny, *u Jсaтепъ: dł. kameny 'piec pokojowy’, gł. kam- jeny ts. , por. też cz. kamna pi. 'ts.' — Prawdopodobnie z łac. carnmus 'ognisko, piec do topienia, komin kuźniany. piec albo kominek do ogrzewania; ogień kominkowy' (a łac. z grec. xåfuvoę 'piec; dymarka, szmelcowy piec lub do topienia, kowalski komin, piec do palenia lub wypalania np. cegieł, cegielnia; piec piekarski') skontaminowanego z rodzimym *kamen- (tj. ps. *kamy *kaтeпе). Pośrednikiem był tu niewątpliwie język niem., por. śrwn. кáтîп 'Schornstein; Feuerstätte, Feuerherd'. Kontaminacji z rodzimym *kamen- sprzyjał zapewne fakt, że chodziło początkowo
o palenisko kamienne. Kontaminacja nastąpiła tylko w połab. i językach łużyckich, forma cz. reprezentuje tu prawdopodobnie postać starszą zapożyczenia, Holub-Koрeспý, s. 161, i Machek, SE, s. 189-190, chyba niesłusznie uważają formę cz. za izolowaną w słowiańszczyźnie. e 1 p a wiński formy połab. niesłusznie sprowadza do pieiwo n> postaci *kameny, *Ытёпъ (por. np. Giam. po ’’ ’
ponieważ wtedy oczekiwalibyśmy w połabskim hm*» ,
kominenă
adi.
kamienny
Źródłosłów: *kamenenaja, *karnenenoje: odpowiedniki w innych języ- kach słowiańskich sprowadzają się. do pierwotnego *ka. тeпьпъ, por. w tym samym znaczeniu poi. kamienny, kasz. kamjenny, słi. kamjei̯nnl, gł. kamjentny (z *kamjenny)} cz. kamenny, sła. kamenny, scs. kamenbnb, sch. kennen^ bg. кáменен, maced. кaмен\\ каменея, ros. кáменный, ukr. камiн- нuй, br. камeнны. Dokładnym odpowiednikiem połabskiego przymiotnika jest chyba tylko słe. dial. kamenęn (w literackim kamen 'kamienny'). — O sufiksie -en- w połab. w funkcji tworzenia przymiotników odrzeczownikowych zob. Lehr- Spławiński, SO, VI, s. 10 i nast.
Źródłosłów: *kamy, *kamy ognenaja, *kamenbje: poi. kamień 'bryła skalna, zwykle twarda, spoista i ciężka; niewielki odłamek takiej bryły', w tym samym znaczeniu kasz. kam, słi. Щтa, dł. kaḿeń, gł. kamjeń, cz. kämen, sła. kamen, słe. kämen, sch. kamen, scs. kamy, bg. камен, maced. камен, ros. камень, ukr. кaмiнь, br. камень. — W większości języków słowiańskich pierwotny nominativus został przekształcony pod wpły- wem tematu przypadków zależnych na *kamenb, połabski jednak (podobnie jak słi. i scs.) kontynuuje tu postać pier-
wo tną ale ze zmienionym roclysnom wszystkich językach słowiańskich wym^t skiego, tutaj otrzymał rodzaj żeński pod wpl^eT
Źródłosłów: Pożyczka z dn., por. szlez.-holszt. kartel m. 'Gürtel, mit dem die Frauen ihre langen Röcke aufbinden’, 'Unterrock'. Wyraz zapożyczony też do strus. jako kortełb || korteh 'женская одежда, покроем подобная летнику, только на меху', ale tutaj źródłem zapożyczenia był język płn.-germ. (por. szwedz. runiczne kurtił 'rodzaj krótkiej sukni',
Źródłosłów: *kapoka, kaphkę: poi. kapka 'kropla; odrobina, troszkę’,
dł. kapka 'Tropfen', gł. kapka ts. , cz. kapka kropla, kapka', ukr. кшìкū 'ts.', dial. też małe źródło, ziódełko . Derywat od *kapati (zob. s. v. kope) utworzony za pomocą sufiksu *-ika
korto
n., f., par. akc. ; par. morf.
karta, kartka
Źródłosłów: Pożyczka z niem., por. śrwn. karte 'kawałek papieru; kawałek pergaminu; obrazek; karta do gry’, śrdn. karte karde 'Karte’ (i=łac. charta 'papier; pismo, list’ ^=grec. χapry) f. i χapT/ję m. karta z papirusu’).
kortvil'ă
n., f., par. akc. ; par. morf.
krotochwila, dowcip
Źródłosłów: Z śrdn. kort(e)wüe 'Kurzweiľ.
kort'ĕ
adi.
krótki
Źródłosłów: *ЫHъЫ: w tym samym znaczeniu poi. krótki, kasz.
krotći, słi. krou̯thi, dł. krotki, gł. krotki, cz. kråifoj, sła. Icrńtky,
słe. kratek, sch. krat ale, scs. kraUkb, bg. крáтък, maced.
краток, ros. короткий, ukr. короткий, br. карóткi.
Źródłosłów: *JеогЫоÜ6, tj. złożenie korko- do M* nog.
*u>mu 'toczyć' (zob. tiicaikə), Por- cs- 'f° . ojnoga’,
owada', słe. krak Tange« ^ ^
u Vuka 'długa noga, bg. края ^ , lziec wieprzowy, 'odnoga, odgałęzienie’, ros W było
szynka’. — Punktem wyjście ^ kaI1al) nogami,
“ryjący (dziurę) nogami, drązą/ , ,oTyząc drążyć otwór, por. jedno ze znaczeń polskiego toc*yc JY
kanał w czym; niszczyć’.
korvĕ
adi.
krowi
Źródłosłów: *korv(b)jbjb, *korv(b)jaja: w tym samym znaczeniu poi. krowi. kasz. krovi, słi. kruəvji, cz. kriwl, sła. kravi, słe. kravji, sch. kravlji, cs. kravbjb, bg. крaвu, maced. крафi, ros. коровий, por. też dł. kroibecy, gł. kruwjacy, ukr. коров’ячий. — Derywat przymiotnikowy od *konm. O sufiksie *-jo- || -ijo- w funkcji tworzenia odrzeczownikowych przymiotników posesywnych por. np. Meillet, SC, s. 356—357, Ёí., s. 375— 377. — Heydzianka, SO, VI, s. 32, niesłusznie widziała tu formę gen. sg. (*korvy), także Brückner, ZfslPh, VII, s. 51, nieprzekonująco interpretował powyższe wyrażenia jako kalki z niem. z pierwszym członem w nom. sg. korvə *= *korva. Na to, że chodzi tu o przymiotnik, wskazują wyraźnie zapisy: litera e oddaje końcówkę męską -e, natomiast a jest regularnym zapisem samogłoski zredukowanej niższej ə, która m. in. może pochodzić z pierwotnego *-aja (o oddawaniu samogłosek zredukowanych w zabytkach por. Tru- betzkoy, Polabische Studien, s. 11—40). Co do zapisu Koonve, Görde Baue, por. s. v. gord I.
Źródłosłów: *kvasbcb: stpol. kwasiec 'jabłecznik, wino z jabłek, vi- num e pomis factum, sicera’, słe. kvdsec 'der Sauerteig’? sch. kvasnc zaczyn, drożdże’, bg. квасćц 'zaczyn, zakwas’, maced. квасец zaczyn, zakwas, drożdże; kwas', ros. dial. ква- сéц 'szczaw, zwłaszcza Rumex Acetosella', ukr. dial. ’квасéць ts. Pierwotnie derywat deminutywny od *kmsi, (zob. s. v. kos) utworzony za pomocą sufiksu -mu, jak hroləc od broi (<-= *f,ratbcb, *hratb), hüzəc od bü()ь). O нu- iiksie *-bcb w tej funkcji zob. Meillet, fit., s. 340—311. ^ Lorentz, ZfslPh, III, s. 318. — Rost, s. 121, przyp. 13,
Źródłosłów: *kaślje(io) do *kaśljati: w tym samym znaczeniu poi. kaszlać U kaszleć (to ostatnie wtórne), kasz. kaślec, słi. kaślac, dł. kaślaś, gł. kaślec, cz. kaślati, sła. kaślať, słe. kaśljati, sch. kaśljati, cs. kåśbljati,bg. кашлям, maced. каiила, ros. кашлять, ukr. каиiляти, br. кáшляць. — Pierwotne denominativum od *kaśljb (zob. s. v. kosal) utworzone jak sch. ĕeśljaü 'czesać' od ceśalj (Vaillant, GC, III, s. 334—335). Praesens w niektórych językach słowiańskich przeszedł wtórnie do typu na *-aü *-ję, por. poi. kaszlę, cz. kaśU, sch. kaśljem itd.
kośal zob. kosal.
kot'ĕ
pron.
jaki, który
Źródłosłów: *Mkogo do ps. *kakb: stpol. kaki, dl
sos ’ъi StCZ' кa1сý’ Słe- Ш (cz§^ciej kakov), sch. kaki,
scs. kakb, ros. какой.
kozdümĕ
pron.
każdemu
Źródłosłów: *kaMomn - do ps Ы*, pln..slow. 4aibdij
, przeniesieniem odmumy na człon drugi, pierdnie te
odmienny (por. np. Sławski, Słownik et., II s 115) ™i
kam, kasz. kaem sli. kónm || ka№, dl. ЫЩ, stdl. UU,j,
gł. koldy, cz. ЫЫу, sła. Шāý, scs. Ыьđo, ros. кáждый ukr. кóэiсний, br. кóжны. ’
Źródłosłów: *1cgdełja (II *kędĕlb, por. Sławski, Słownik et., II, s. 117— 118): poi. kądziel 'przyrząd do przędzenia nici, lnu; len albo wełna obwinięta na krężel i przymocowana nicią, pizygoto wana do przędzenia', kasz. kęgel 'kądziel, słi. Spinn
rocken’, dł. kuzela || kutel 'Spinnrocken, Kunkel, Wocken, gł. kuiUela, częstsze kudzel 'kądziel , cz. koudel zgize ie,
pakuły, kłaki, wyczeski z lnu, konopi, sła.Jсшe^ S’ ’ n. też 'prześlica', słe. kocięIja 'das in Cylmdei ^®^ocken gelegte Spinnhaar oder Werg, wie es au c ^
gesteckt wird, die Rupfe', sch. kudjeja ?n ' ż,
mu lub konopi przywiązany — - - konopie prv,y- 'przęślica', ros. кудéль, dial. też ку ля ^ куỳ3éля 'ts.’ .gotowane do przędzenia', ukr. ку ля i
Źródłosłów: *kQpaU, *1CQpaii se: w tym samym znaczeniu pol. kąpać,
kąpać się, kasz. kępac, kępac są, słi. kąpåc, kĄpac щ, dł. kupaś, kupaś se, gł. kupać, Iwpać so, cz. koupati, koiipaU se, sła. MpaV, Mpať sa, słe. kępati, k&paii se, sch. MpaU, Mpati se, bg. къпя, къпя се, maced. капе, ros. купать, купаться, ukr. купáтu, купáтися, br. купaць, купáцца.
Źródłosłów: *kokoljb: w tym samym znaczeniu poi. kąkol, kasz. kgkoel, słi. koukoru̯U dł. kukol 4 kukel kukul, gł. kukel, cz. koukol, sła. kukol, słe. kókolj, sch. kukolj, cs. kękoh, bg. кíкъл, maced. какол, ros. куколь, ukr. кукiль, br. кукóль.
kųtülenă
adi.
kąkolowy
Źródłosłów: kękoljenoje, *kękoljenoje res eto: odpowiedniki w innych językach słowiańskich sprowadzają się do *kQkoljvno, por.
poi. kąkolny 'kąkolowy'. cz. koukolni 'ts.', sła. hukolny 'ts.', słe. kokołjen 'ts.' — Derywat przymiotnikowy od *kgkoh s. v. kǫ̇tül).
Źródłosłów: *(s)kńcUo, *(s)kndla: poi. skrzydło, stpol. też krzydło, kasz. skredło, słi. kmie, dł. ksidło, gł. kŕidlo, cz. kfidlo, sła’. kridlo, słe. k) llo, sch. krilo, scs. krilo, bg. крилó, maced. крыло, strus. krilo, ros. крыло (w ros. ы wtórne pod wpływem крыть, por. Yasmer, REW, I, s. 672—673), ukr. крилó, br. крылó. — Nagłosowe s- jest pierwotne, chociaż występuje tylko w poi., ponieważ wskazują na nie nawiązania pozasłowiańskie, por. lit. skriĕju skriĕti 'lecieć', łot. skreju sknet 'biec, lecieć' (Briickner, SE, 497—198, Machek, ES, 242).
kraidlotă
adi.
skrzydlaty
Źródłosłów: *(s)kridIat(ojeiy. w tym samym znaczeniu p^^^ ^
kasz. skfedlaii, sli. kndlati,
Źródłosłów: Pożyczka z śrdn. fofe (Ыee ы
krzyzowa; wniebowstąpienie'.
krauckotĕ
adi.
krzyżowy, rozstajny
Źródłosłów: Derywat przymiotnikowy od nie zaświadczonego w zabytkach rzeczownika *krau̯ckə, utworzony za pomocą produktywnego w połabskim sufiksu -otĕ *= *-ahjb
krauco
n., f., par. akc. ; par. morf.
krzyż, krzyżyk
Źródłosłów: Z śrdn. kruze II krüce U krüsc (zob. s. v. krau̯ce 'wniebowstąpienie’).
krauk
n., m., par. akc. ; par. morf.
gospoda, karczma, oberża
Źródłosłów: Pożyczka z dn., nowsza, por. lünebur. krouch 'Krug, d. h. ländliches Wirtshaus’ (w innych dialektach dn. wyraz ten brzmi kroχ, w śrdn. krog).
Źródłosłów: *krakbvica derywat utworzony od pierwotnego (nie zaświadczonego w połab.) *kmkati, por. pol. krakać 'o krukach, wronach i niektórych innych ptakach: wydawać charakterystyczny skrzek’, dł. kmkaś 'krächzen', przen. 'knarren', gł. krakać 'krakać', cz. krakati 'ts.', sła. krakať 'ts.', słe. kråkaü 'ts.’, sch. krakati 'ts.’, maced. крака 'gdakać’, ros. dial. крáкать 'krakać; kwakać’, ukr. крáкати 'krakać’, br. кракаць 'ts.; kwakać’.—Pierwotne nomen agentis z sufiksem -vai̯ćə, por. w podobnej funkcji pǫ̇kəvaićə 'ropucha, kumka’ (od nie zaświadczonego pǫ̇kət *= *pękati), por. także pierwotne nomen instrumenti blmskəvai̯ćə huśtawka’ od blmskət 'huśtać, kołysać, bujać’.
Źródłosłów: Prawdopodobnie pozostaje w związku z dn. kroppen 'die Äste der Bäume abhauen’, por. westfal. kroppen, szlez.- holszt. kröppen 'ts.’ Forma połab. robi wrażenie kalki пieщ.
krosån
n ., m., par. akc. ; par. morf.
krzyżyk noszony przez kobiety
Źródłosłów: *кгaśъпъ — pierwotnie przymiotnik (zob. s. v. krosnə), który uległ tutaj substantywizacji jak klorĕ 'wódka' (por. klore II). Punktem wyjścia było tu noszenie krzyżyka jako ozdoby, krzyżyk taki musiał być piękny (Szydłowska- Ceglowa, Lud, XLVIII, 1963, s. 173).
krosnă
adi.
piękny, ładny, dzielny, uczciwy
Źródłosłów: *1crasbnaja do *krasbm: pol. poet. i dial. krasny 'czerwony, jaskrawo czerwony, barwny; piękny, urodziwy, przystojny’, stpol. krasny (też kraśni) 'czerwony; piękny, urodziwy, wspaniały, dobry, wyborny, znakomity’, pomor. kraśni 'kolorowy; rumiany na twarzy; piękny, ładny', dł. kśasny piękny, wspaniały', gł. krasny 'wspaniały, świetny, okazałym przepyszny; piękny’, cz. krasny 'ładny, piękny, śliczny, wspaniały; dobry; wielki’, w stcz. także 'czerwony; jasny, błyszczący , sła. kråsny 'piękny, śliczny', 'dobry; wielki’, słe. kråsen 'piękny, wspaniały', sch. kråsan 'cudny, prześliczny , wspaniały', w stsch. także 'dobry, przydatny, P0' żyteczny , scs. krasbni 'hübsch, schön, prächtig, tüchtig*
längend’, bg. красен 'ładny, piękny, urodziwy', maced. ^ * сен 'cudny, prześliczny, wspaniały', ros. красный, красен
fľerwony’, aial. i poet. także 'ładny, piękny, śliczny; jasny,
° godny; błyszczący, lśniący’, 'zdrowy, silny', 'wielki, żriv niezwykły; cenny, najlepszy', ukr. крáсний 'piękny r wa ť dlai. także 'czerwony', br. красны 'ładny, piękny', đЫ także 'jasnoezerwony', 'wielki, największy', por. krosån.
Źródłosłów: *krosno, używane często w pi. Чгошл (formy f. kroma sg. i kromy pi. wtórne): poi. kromo, zwykle w pi. krosm 'warsztat tkacki’, dial. robić krosna 'tkać na krosnach' stpol. krosna warsztat tkacki, iugum textorium’, kasz. krosna pi. tantum 'warsztat tkacki, krosna; dwie drabinki przedzielające w poprzek maślnicę w postaci kołyski; klatka dla kwoki, zbita ze szczebli, tak żeby między nimi mogły przechodzić kurczęta', słi. kruəsnå n. pi. 'warsztat tkacki', gł. krosna n. pi. 'warsztat tkacki; tkanina rozpięta na warsztacie tkackim; wał tkacki; stojak, kozły, kobyłka', cz. krosna f. (przestarz. i dial. krüsna f., także krosno n. sg. i krosna n. pi.) 'kosz, nosze lub skrzynka drewniana do przenoszenia rzeczy na plecach’, dial. także warsztat tkacki, sła. krosna f. pi. 'warsztat tkacki’, dial. także ^ warsztat; stojak, kozły, kobyłka; skrzynka do przenoszenia szkła na plecach’, słe. hvsna n. pi. 'warsztat tkacki’, także kromę f. pi., h-óma i. sg. (to ostatnie w znaczeniu
nosze do przenoszenia ciefaró* j^rsztat tkacki’,
each’), sch. dial. krosna n. pi. (także f. 0-i ^ tkacki,
cs. krosno 'liciatorium, textura’,^ bg. KP0C'ł0 ‘ zabeZpie-
nawój na krosnach', dial. także gru у ros. reg. czania drzwi’, maced. красно 'wa a j ^
i dial. крôснa n. pi., крôсны i. pi-, ‘ w,lľ8Zta>t z naciągni
'warsztat tkacki, zwłaszcza ręczny, 21
Źródłosłów: *Ъгoръiò: dokładnym odpowiednikiem pod względem formalnym jest tylko poL dial. krępeć 'człowiek silnie zbudowany. niski л gruby\ por. także stpoL XYI-wieczne krep- eiowaty karłowaty. małego wzrostu’. — Derywat od nie zaświadczonego w połab. *Ъгдръ, por. poi. lerępy 'niewysoki, lecz mocno zbudowany*, cs. Iпгоръ 'mały, drobny5, bg. dial крыu крап, креп 'krótki, niewysoki, niski’. Snfiks *--Jь (— połab. -di lub -ət -éi w zależności od poprzedniej spółgłoski i stosunków akcentuacyjno-iloczasowych) jak w polał, X6Ш, lutet, nüďět i im *=*роЫь, *ЪоIъIо. ^окьíъ^подúь. Punktem wyjścia dla znaczenia wyrazu połab. było zapewne gruba nitka, mocna (silna) nitka’ z przesunięciem znaczeniowym ps. *Ъгoръ mały, krótki, niewysoki, lecz mocno zbudowany3 (por. Sławski, Słownik et., t. Ш, s. 107) w kierunku mocny, silny’ względnie 'gruby’.
Źródłosłów: Z 'künstlich, geschickt; _tostv«ständig'.
kusă
n., f., par. akc. ; par. morf.
chata, chałupa
Źródłosłów: Pożyczka z niem., por. niem. ° ei ^ njein znana
śrdn. koU 'ts.’, dlatego chociaż bez-
jest wymiana o || u jak i t II II
pośredniego źródła nie możemy tutaj przytoczyć, jego istnienie można łatwo założyć