Źródłosłów: *dbľę do *dbľa lub *dbľb: por. stpol. dła 'długość*, stcz. dle 'ts.*, sch. diiłj f. 'ts.'. Por. też derywaty od tego: czes. delka 'długość*, ros. длина 'ts.’.
Źródłosłów: *dbnb, *Vъ dbnb, *dobnjb dbnb, *dma (zamiast *dme), *đышъ\\*đыioVъ (zamiast *đыiъ): pol. dzien, kasz. gen, słi. iĕi̯n, dł. zen, gł. dzen, cz. den, sła. den, słe. dan, sch. dän, scs. dbnb, bg. ден, ros. день, ukr. день, br. дзень.
dancko
nfl.
dziękuję
Źródłosłów: Z niem. Dank m. 'dzięka; dzięki’, zapożyczonego też do innych językówzach.-słow., por. stpol. dzięk, cz. dik, gł. dźak. — Co do formy połab. przedstawia ona gen. sg. partit, (stąd ilościowe znaczenie: 'wielkie dzięki’, dosłownie 'dużo podziękowania’) od deminutivum *đaп6ьЫ,
Źródłosłów: *dmbsějśbjb: derywat od *đьпьśь (zob. s. v. cłans), por. podobne formacje w innych językach: poi. dzisiejszy, kasz. leśeśi, słi. gisieśi, dł. zinsajśy.
Źródłosłów: *dira (*dyrai): sch. dira\\ d'ira, gwar. też dir а, scs. dir а, ros. дыра, ukr. дирá. W tym samym znaczeniu występują w językach słow. też inne formacje: poi. dziura, stpol. też dura, dziora, cz. dira, stare diera (*děra), kasz. gura, gera, dum, słi. фа, dł. zera, gł. diera, sła. diera, słe. dera. — Niewątpliwy jest związek z *dbrati, *derti, *derę, *dbrę.
Źródłosłów: *dmu [HU dbnu, *ide(U) đъпм, *dbiiu Ыađе(iъ), (oľoi̯ z niem., zob. s. v. oTə), *pusii dmu, *dmu pikne(tb), *Vь)ьтi dmu, *vozęli dmu, *viUkniti (zam. mUknoti) chnu, *(hnu vezti, *dmu veze(ib), *zene(h) dmu, *žeт dmu]: dat. sg. od *dmo (zob. s. v. dånii), por. w podobnej funkcji sła. dnu adv. 'do wewnątrz; wewnątrz’, ukr. днỳ-кa 'innen, nach innen, hinein’. W połab. pod niem. wpływem dånau̯\\dånai̯ pełni funkcję przysłówka-przedrostka czasownikowego, podobnie jak niem. ein-, hinein-.
dåne
nfl.
wewnątrz
Źródłosłów: *dmĕ: loc. sg. do *dvno (zob. dånü), por. ukr. stare днi inwendig, innen, im Inneren'.
Źródłosłów: Z śrdn. dogen 'kräftig sein, taugen, nützen’.
dox
nfl.
przecież
Źródłosłów: Z śrdn. doch 'przecież', por. też niem. doch 'ts.'.
dolĕk
nfl.
daleko
Źródłosłów: daleko (*dałekbi), *dalĕje, *najdaiĕje: pol. daleko, gwar. tez dałek, dałej, najdalej, kasz. dalek, słi. đШЩđaIêIć, dale, dł. daloko, dalej, gł. dałokof dale, cz. daleko, dale sła daleko, ďalej, słe. daleko\\ddleĕ, dalje, sch. daleko,
scs. por. dalede, daľe, bg. далёко, ros. далекó, далее, uh1! далеко, дáлi, br. далёка. ’
Połab., kasz. i słi. formy bez wygłosowego *-o może się sprowadzają do pierwotnego *āaIeìсъ
doli
nfl.
(z) oddali, daleka
Źródłosłów: *(ỳьźъ) dałe do *āaIъ a. *daľa: poi. dal, gwar. dala 'dalekość,
odległość’, dł. dała f. 'ts.’, cz. dal\\dale f. 'ts.’, zdåU adv.
'daleko’, sch. por. dålj f. 'dal, odległość’, scs. dala ts.,
ros. даль 'ts.’, br. даль 'ts.’.
Źródłosłów: *dvorb: poi. dwor, kasz. dwór 'dwór’, słi. dvor 'dwór; folwark’, dł. dwór 'dwór’, gł. dwór 'ts.’, cz. dvur 'ts.; podwórze’, sła. dvor 'ts.', słe. dvor 'dwór', sch. dvor, gen. dvor a 'ts.; po worze , scs. dvorb 'ts.’, bg. двор 'ts.’, ros. двор 'podwórze, ledzimec; dwór (królewski)’, ukr. двiр, двора 'dwór; za- gro a, г. двор podwórze, dziedziniec; dwór (królewski)’.
dör
nfl.
poprzez
Źródłosłów: Z śrdn. dor 'durch*.
dörnicen
n., m., par. akc. ; par. morf.
izba
Źródłosłów: Pożyczka niezasymilowana, bez zmian przytoczona z niem., por. śrdn. dornitze, śrwn. durnitze, lünebur. donz itd. Niepewne jest natomiast, czy niem. wyraz jest pożyczką ze słow., czy też jest pochodzenia germ.
Źródłosłów: Derywat od dǫ̇po (zob.) 'chrzest', zapewne poprzez adi. (nie zaświadczone) *dǫ̇pne = *(dǫ̇p-)bn-bjb. Sufiks -wi̯ćə *-ica.
dųpo
n., f., par. akc. ; par. morf.
chrzest
Źródłosłów: Z śrdn. dope f. 'chrzest', por. dopen 'chrzcić’. Nastąpiła tu jakaś kontaminacja z śrdn. czasownikiem dumpełn 'zanurzać’, por. podobne skojarzenia znaczeniowe w śrwn.: touf m. 'zanurzenie, głębia; chrzest; woda chrzcielna’, ale toufe, touf f. tylko 'chrzest, chrzcielnica, woda chrzcielna’, chociaż toufenWtofen 'zanurzać’ i 'chrzcić’.
Źródłosłów: *drugi, * drugi drugu, * drugi (gegen z niem.) druga, *drugajego, *drugu, *drugaja, *drugoje, *drufiji, *drugyjĕ, *drugyfiχb, *dnig-ijiχb zam. *drugi/jiχb pod wpływem nom. pl. m. drmsĕ (por. Schleicher, s. 258; Lehr-Spławiński, Gram. poł., s. 202): poi. drugi 'wtóry; inny’, stpol. drug 'człowiek życzliwy, przyjaciel’, kasz. dreji 'drugi’, słi. drafjt 'drugi’, druχ 'Namensbruder’, dł. drugi 'inny; drugi’, stare drug 'przyjaciel; towarzysz’, gł. druki 'inny; drugi’, stare druh 'przyjaciel, towarzysz’, cz. druhy 'drugi’, druh 'druh, towarzysz, kolega’, sła. druhy 'drugi, inny’, druk 'przyjaciel’, słe. drug 'inny; drugi’, drüg 'towarzysz, kolega’, sch. drug 'towarzysz, kolega; małżonek’, drľtgi 'drugi, inny, wtóry; odmienny’, scs. drugi 'przyjaciel; inny, drugi’, bg. друг 'drugi, inny’, ros. друг przyjaciel, druh’, другбй 'inny, drugi’, ukr. друг 'przyjaciel , дрỳгий 'drugi, inny’, br. друг 'przyjaciel', другí 'drugi'.
Pierwotnie * drugi był rzeczownikiem; przymiotnik o znaczeniu inny, drugi' rozwinął się najpierw w zwrotach powszechnych w słow. drugi druga, drugi drugu 'jeden drugiego’, 'jeden drugiemu’,
Źródłosłów: *dru£iti, *ďruU (Ьoдъ): stpol. druzyć 'drużbować’, poi. gwar. por. drużyć się 'przyjaźnić się’, dł. druŹyś 'drużbować’, gł. druHó 'gesellen; Gesellschaft leisten’, cz. por. druSiti se 'przyłączać się, przystawać do kogoś’, sła. druiit 'łączyć’, słe. áгúžШ 'gesellen, vereinigen, verbinden’, sch. por. drń- žiU se 'obcować, przestawać, zadawać się z kimś’, bg. дружá 'przyjaźnię się, zaprzyjaźniam się’, ros. дружить 'przyjaźnić się, zaprzyjaźniać się’, ukr. дружúти 'ts.; żenić’.
Punktem wyjściowym dla znaczenia połab. było zapewne 'przyjaźnić się’ 'sprzyjać’, a to 'pomagać*.
dråvenĕ
adi.
drewniany
Źródłosłów: *drbven-(oje4): sie. drvi>n ‘hölzern’, sch. dHen\\drvcn drzewny, drewniany’, por. też z innym sufiksem poi. gwar drewiamj 'drewniany', stcz. dntnij 'ts.', ros. òромШ
к дровам относящийся’, br. дрывянЛ 'ts.% nkr. дров'тшц
Źródłosłów: *đeтъ, * dernbje: pol. gwar. drzon, d>z n
(пл„„ nnmstrauch; der einzelne
i'n wtórne zam. -n) 'ts.’, sie. drf.n 'ts., scn. unjen bg. дрян 'ts.’, ros. дерён, gwar. też дёренuкп àерéн s..
drenüvotĕ
adi.
cierniowy, ciernisty
Źródłosłów: *demovah(jb), *dernovatm: słi. āřтпвшVi 'dornicliť, por. też cz. dHnovM 'rodzina roślin Cornaceae’.
Derywat od dren = *derm (zob. s. v. dren) z suf. -ov-at-.
Drevĕs
n., m., par. akc. ; par. morf.
Andrzej
Źródłosłów: Z śrdn. Drcwes 'Andrzej'.
dristĕ
adi.
odważny, mężny
Źródłosłów: Z śrdn. dńst 'dzielny, mężny, odważny’.
drivenĕ
adi.
drewniany
Źródłosłów: *derven-(oje\): słe. dręvęn 'hölzern; holzichť, sch. stare i gwar. drevenldriven 'ligneus, arboreus’, por. też z innymi sufiksami poi. drzewny, drzewiany, kasz. drevjany 'drze- wiany, sh. drevjant 'hölzern’, dł. dŕowjany 'ts.’, gł. ďrjew- jany ts., cz. drevĕny 'drzewny, drewniany’, sła. drevßny ts., scs. drĕvĕno 'hölzern, auf das Holz bezüglich’, đгёVьпъ hölzern, des Holzes’, ros. деревАнний 'drewniany, drzewny’, ukr. òеревнúй 'drzewny’, дерев’Aтй 'drewniany’.
Źródłosłów: Z dn. düdey'Dudelsackpfeife’ (wyraz nowszy, pojawiający się dopiero w XVI—XVII w.).
duldix'ĕ
adi.
cierpliwy
Źródłosłów: Z śrdn. dułdich 'cierpliwy'.
duznĕk
adi.
dłużnicy, winowajcy
Źródłosłów:
dü
nfl.
do
Źródłosłów: *do: poi. do, kasz. do 'do', słi. d«?|]do 'ts.', dł. do 'ts.', gł. do ‘ts.’, cz. do 'ts.', sła. do 'ts.', słe. dó 'bis zu; an; gegen’, sch. do 'do; oprócz, z wyjątkiem’, scs. do 'do’, bg. до 'do; obok’, ros. до 'do; przed’, ukr. до 'ts.’, br. да 'ts.*.
dübler
n., m., par. akc. ; par. morf.
rodzaj pieniądza
Źródłosłów: Co do etymologii samego dubler, to rację ma chyba Hennig, który go wywodzi od adi. dübU 'podwójny' (zob. s. v.).
düblĕ
adi.
podwójny
Źródłosłów: Z śrdn. dubbelWdobbełtWdubbełt 'doppelt, zwiefach’, por. też lünebur. dubb4t 'ts.', w złożeniach dubb4.
dübre
nfl.
dobrze
Źródłosłów: *dobrĕ: poi. dobrze, kasz. dobre, sli. ditəbm, dł. stare bre, cz. dobfe, sła. dobre, scs. dobrĕ, bg. добрé, ukr. дóбре.
Derywat od *dobrb (zob. s. v. dübrĕ).
Źródłosłów: *domb: pol. dom, kasz. âòт 'dom; sień’, sli. äfyrn
'Haus; Hausflur’, dł. dom 'Haus; Heimat’, gł. dorn ‘ts., cz. Mm 'ts.’, sła. dom 4s.’, słe. ÜQт 'Heim, Heirnstätte’, sch. dom 'ród, rodzina; mieszkanie; dom’, scs. âотъ Шин , bg. дом 'dom; rodzina’, ros. дом 'dom’, ukr. дiм 4s.’, br.
òoм iH.
Dümăs
n., m., par. akc. ; par. morf.
Tomasz
Źródłosłów:
dümo
nfl.
w domu, doma
Źródłosłów: *doma: pol. gwar. dorna *w domu’, kasz. doma ‘ts.* słi. dUęmå 'ts.’, dl. dorna 'ts.', gł. dorna 'ts.', cz. dorna 'ts.'] sła. doma 'ts.', słe. dorna 'ts.', sch. dorna 'ts.; do domu’, scs. doma 'w domu’, bg. дoмá 'ts.’, ros. дóмa 4s.’, ukr. дóмa 'ts.’, br. дóмa 'ts.’.
Pierwotnie *doma (loc. sg. od *đoтъ) znaczyło tylko 'w domu’. Podobną zmianę znaczeniową jak połab. wykazuje też sch., gdzie doma obok 'w domu’ znaczy też 'do domu’.
düpaitĕ
adi.
pijany
Źródłosłów: *dopitbjb: dokładnych odpowiedników w tym znaczeniu brak, por. poi. upity 'pijany’, słi. wpjiti 'ts.’.—Ptc. praet. pass. od *dopiti, por. poi. dopić, kasz. dopić 'dopić’, dł. dopiś se 'sich vollends, satt trinken’, gł. dopić so 'ts.’, cz. dopiti 'dopić’, sła. dopiť 'ts.’, sch. gwar. dopiti 'skończyć picie, wypić’, ros. допить 'dopić’, br. дапíць 'ts.’.
Źródłosłów: *dvbrbnica, *vb dvbrbnici: derywat od niezaświadczonego
*dvarnĕ = *dvbrb?ib (a to od dvar= *dvbrb, zob. s. v.), por. cz. dverni 'drzwiowy’, sła. dverny 'ts.’. Pod względem słowotwórczym dokładnie połab. wyrazowi odpowiadają (ale z odmiennym znaczeniem): słe. dürnica\dvęrnica 'Türflügeľ, scs. dmrbnica 'Türhüterin, Pförterin’.
Źródłosłów: đЯaIoVыщъ: dokładnych odpowiedników brak, por ale mten arbeitend’, sch. äjUatan 'czynny, aktywny; ^
Derywat od *dtlah (nie zaświadczonego w połab.).
Źródłosłów: *goU, *na golg: dł. gola 'Heide, Waldung, Forst; Nadelwald’, gł. hola 'Heide, Wald’, stpol. gola 'miejsce gołe,
nie zarośnięte’.
Derywat od golъ, por. s. v. dölĕ.